قارچ ناخن به عنوان یک عفونت شایع در دست و پا شناخته می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که قارچ‌ها با نفوذ به زیر بستر ناخن، در آنجا رشد می‌کنند. محیط‌های گرم و مرطوب مکان امنی برای رشد قارچ‌هاست. به همین دلیل افرادی که عرق می‌کنند، کسانی که به طور مرتبط کفش تنگ و بسته می‌پوشند، اشخاصی که ساعت‌های زیادی دستکش استفاده کرده و یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به احتمال بیشتری به قارچ ناخن مبتلا می‌شوند.
از علائم قارچ ناخن می‌توانیم به تغییر رنگ ناخن به سمت زرد، قهوه‌ای یا سفید در کنار شکننده یا ضخیم شدن آن اشاره کنیم. گاهی نیز زیر ناخن ممکن است بوی بدی بگیرد و یا از بستر ناخن جدا شود.
قارچ ناخن چیست؟
قارچ ناخن یا اونیکومایکوزیس (onychomycosis) نوعی عفونت است که به عنوان یک بیماری شایع ناخن دست و پا را درگیر می‌کند. طی این عفونت قارچی، بستر ناخن با تغییر رنگ مواجه می‌شود و حالتی شکننده و ضخیم به خود می‌گیرد. اگرچه این عفونت می‌تواند هم دست و هم پا را درگیر کند، اما ناخن‌های پا بیش از دست دچار آن می‌شوند.
دلیل این امر آن است که قارچ‌ها در محیط‌های تاریک و گرم رشد می‌کنند و از طرفی، جریان خون در انگشتان پا کمتر از دستان است. جریان خون بهتر، بدن را در برابر این عفونت مقاوم‌تر می‌کند.
علائم قارچ ناخن
این تصویر ممکن است دارای محتوای حساس باشد.
شاید در ابتدا متوجه قارچ ناخن نشوید، با این حال با پیشرفت این بیماری علائمی در بستر ناخن شما یا پوست اطراف آن ایجاد می‌شوند که نشان دهندۀ عفونت قارچی هستند. از علائم واضح ابتلا به قارچ ناخن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- تغییر رنگ ناخن به سمت سفید، سیاه، زرد یا سبز
- ضخیم شدن بافت ناخن و سختی حین کوتاه کردن آن
- بروز درد و ناراحتی در ناخن و اطراف آن به ویژه حین تحمل فشار روی ناخن
- ایجاد ناخن‌های شکننده
- تغییر شکل ناخن و انحراف آن
- احساس بوی بد در زیر ناخن
علاوه بر موارد بالا، گاهی ممکن است عفونت به پوست اطراف ناخن هم منتقل شود و علائمی همچون ورم، قرمزی، ترک خوردگی و خارش را به دنبال داشته باشد.
علت قارچ ناخن
قارچ ناخن شایع است و هر شخصی می‌تواند به آن مبتلا شود، با این حال برخی از افراد به دلایلی بیش از سایرین در معرض این نوع عفونت قارچی هستند. از این دلایل می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
سن و جنسیت
افراد با سن بالاتر بیشتر در معرض قارچ ناخن هستند. به همین دلیل این بیماری در کودکان رواج کمتری دارد. در واقع هر چه سن افزایش پیدا می‌کند، ناخن‌ها شکننده‌تر می‌شوند و بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری خواهند شد. بر این اساس، کودکان زیر ۶ سال خیلی به ندرت دچار عفونت قارچی ناخن می‌شوند.
مردان بیش از زنان به عفونت قارچی مبتلا می‌شوند. با این حال این امر در زنانی که کاشت ناخن و مانیکور انجام می‌دهند هم به وفور دیده می‌شود. زیرا ناخن مصنوعی محیط لازم برای رشد قارچ را فراهم می‌کند.
آب و هوا
رطوبت یکی از عوامل مؤثر در بروز قارچ ناخن است. به همین دلیل کسانی که در آب و هوای گرم و مرطوب زندگی می‌کنند، بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. به همین دلیل اگر در چنین محیط‌هایی زندگی می‌کنید، اما پاهای خود را تمیز و خشک نگه ندارید یا اینکه به طور مداوم کفش تنگ بپوشید به طوری که داخل آن گرم شود و پای شما عرق کنید، ممکن است به عفونت قارچ ناخن مبتلا شوید.
سایر مشکلات سلامتی
علاوه بر موارد بالا، برخی دیگر از عوامل مثل عفونت پای ورزشکار وجود دارند که بستری برای ابتلای ناخن به قارچ هستند. از دیگر مواردی که می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، گزینه‌های زیر خواهند بود:
- ابتلا به سرطان و انجام شیمی درمانی
- سیستم ایمنی ضعیف ناشی از اچ آی وی (HIV)
- انجام پیوند عضو
- گردش خون ضعیف
- دیابت
- ابتلا به عفونت ناخن
- دارا بودن ناخن آسیب دیده
- سابقۀ اخیر برای جراحی ناخن
- ابتلای سایر افراد خانواده به قارچ ناخن یا زندگی با فرد مبتلا
- پوشیدن مداوم دستکش پلاستیکی و مرطوب نگه داشتن دست برای مدت طولانی
- ابتلا به پسوریازیس
نکتۀ مهم: عفونت قارچی ناخن قابلیت انتقال به سایر افراد را دارد، به همین دلیل باید در صورت ابتلا به آن، ضمن رعایت بهداشت، اقدامات لازم برای جلوگیری از انتشار این بیماری را انجام دهید. همچنین توجه داشته باشید که اگر در مکان‌های عمومی مثل استخر، سالن‌های ورزشی یا رختکن که چنین عفونتی به راحتی گسترش پیدا می‌کند با پای برهنه راه بروید، ممکن است به این بیماری دچار شوید.
انواع قارچ ناخن
عفونت قارچی ناخن در ۴ دستۀ اصلی تقسیم بندی می‌شود. توصیه می‌کنیم برای کسب آگاهی بیشتر با این دسته‌ها و انواع عکس قارچ ناخن آشنا شوید.
اونیکومیکوز زیرانگویی دیستال یا جانبی (Distal or lateral subungual onychomycosis)
این مورد رایج‌ترین نوع قارچ ناخن است که به دلیل رشد قارچی به نام درماتوفیت ایجاد می‌شود. این قارچ می‌تواند هم ناخن دست و هم پا را درگیر کند. قارچی که رشد آن از بستر ناخن شروع می‌شود و ممکن است باعث تغییر رنگ ناخن به زرد شود. این تغییر رنگی از لبه‌های ناخن شروع شده و به سمت مرکز و گاهی به مکان‌هایی جدا از بستر ناخن منتقل می‌شود.
اونیکو مایکوز سطحی سفید (White superficial onychomycosis)
این مورد رواج کمتری دارد و فقط سطح ناخن و بیشتر ناخن پا را درگیر می‌کند. این نوع قارچ خود را با لکه‌های سفید نشان می‌دهد که در صورت پیشرفت پودر شده و منجر به خرد شدن ناخن می‌شوند.
اونیکومایکوز زیرانگوال پروگزیمال (Proximal subungual onychomycosis)
این تصویر ممکن است دارای محتوای حساس باشد.
این نوع قارچ خود را به شکل یک لکۀ سفید در مرکز بستر ناخن و البته قسمت کوتیکول آن نشان می‌دهد؛ عفونتی که با رشد ناخن به سمت بیرون انگشت هدایت می‌شود. البته این قارچ به شکلی نادر بروز پیدا کرده و بیشتر روی افراد با ضعف سیستم ایمنی و مبتلا به اچ آی وی تأثیر می‌گذارد.
اونیکومیکوز کاندیدا (Candida onychomycosis)
این نوع قارچ با مخمر ایجاد می‌شود و اغلب باعث متورم و ملتهب شدن اطراف ناخن می‌شود. عفونتی که حتی گاهی ممکن است باعث کنده شدن بستر ناخن شود. البته کنده شدن ناخن بیشتر در مواردی رخ می‌دهد که ناخن از قبل آسیب دیده یا به عفونت دیگری مبتلا بوده است.
تشخیص قارچ ناخن
برای تشخیص قارچ ناخن پزشک قبل از هر چیز ناخن را مشاهده و معاینه می‌کند. در برخی از مواقع نیز ممکن است مقداری از ناخن را بتراشد تا بقایای عفونت را زیر ناخن مشاهده کنید. گاهی نیز نمونه‌ای از ناخن آسیب دیده را برای شناسایی علت این مشکل به آزمایشگاه ارسال می‌کند.
عوارض قارچ ناخن
قارچ ناخن در صورت تشخیص به موقع می‌تواند خیلی زود درمان شود، اگرچه در برخی مواقع نیز به درمان مقاوم است. از عوارض این عفونت می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- عود کردن قارچ ناخن
- تغییر رنگ و شکل همیشگی ناخن‌ها
- سرایت عفونت به سایر نقاط بدن
نکتۀ مهم: در صورتی که با وجود ابتلا به دیابت دچار قارچ ناخن شده‌اید، بیشتر در معرض خطر ابتلا به یک عفونت پوستی دیگر قرار دارید. به همین دلیل در این شرایط باید حتماً از یک پزشک متخصص کمک بگیرید.
درمان قارچ ناخن
اگر به یک یا چند علامت از عفونت قارچی ناخن مبتلا هستید، باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای درمان این مشکل بسته به انتشار بیماری ممکن است از یکی از روش‌های زیر استفاده کند.
داروهای خوراکی ضد قارچ
یکی از روش‌های رایج برای از بین بردن قارچ‌ها در هر نقطه از بدن، داروی خوراکی است. پزشک ممکن است قرص ضد قارچ را برای عفونت ناخن دست یا پای شما تجویز کند. گاهی اوقات این درمان می‌تواند تا ۲ ماه برای عفونت قارچ دست و تا ۳ ماه برای ناخن پا طول بکشد.
استفاده از ضد قارچ‌های موضعی
داروهای موضعی برای رفع قارچ ناخن نیز رواج زیادی دارند. این داروها به صورت مالشی روی سطح ناخن و پوست اطراف آن استفاده می‌شوند. البته ناگفته نماند که داروهای موضعی رفع قارچ برای قارچ‌های سطحی و خفیف کاربرد دارند، زیرا قابلیت نفوذ عمیق به ناخن را ندارند. به همین دلیل اغلب برای درمان عفونت جدی استفاده نمی‌شوند و یا در صورت استفاده در ترکیب با سایر روش‌های درمانی تجویز می‌شوند.
عمل جراحی
گاهی اوقات عفونت ناشی از قارچ ناخن ممکن است با روش‌های فوق درمان نشود، در این شرایط احتمالاً پزشک برای پیشگیری از پیشرفت عفونت ممکن است برداشت ناخن با یک جراحی کوچک را تجویز کند. این کار باعث می‌شود که ناخن سالم شرایط رشد را پیدا کند، اگرچه باز هم ممکن است این ناخن هم حالت عفونی پیدا کند.
لیزر یا فتودینامیک تراپی
متخصصان پوست و زیبایی امروزه از فناوری لیزر برای درمان قارچ ناخن خصوصاً در مواردی که داروهای خوراکی و موضعی بی نتیجه هستند، استفاده می‌کنند. پزشکان می‌توانند با کمک لیزر فتودینامیک تنها در یک جلسه بدون برداشتن بستر ناخن مشکل عفونت قارچی آن را به شکلی سریع و ایمن درمان کنند.
درمان خانگی قارچ ناخن
هیچ کس دوست ندارد که ناخنی بد رنگ، ضخیم، شکسته یا پوسته پوسته داشته باشد. به همین دلیل پیشگیری از ابتلا به قارچ ناخن بهترین راهکار برای عدم ابتلا به این بیماری است. با این حال در صورت مبتلا شدن می‌توانید در کنار درمان‌های پزشکی، از راهکارهای طبیعی برای درمان آن استفاده کنید.
روغن درخت چای
روغن درخت چای که گاهی با نام ملالوکا نیز شناخته می‌شود، با خاصیت ضد قارچی و ضد عفونی کنندگی خود گزینه‌ای خوب برای کمک به درمان قارچ ناخن است. بر اساس اطلاعات منتشر شده در سایت هلث لاین (Healthline) برخی از مطالعات از اثربخشی این روغن برای رفع قارچ ناخن تأکید دارند. برای بهره مندی از این خاصیت روغن درخت چای کافی است به کمک یک پنبۀ گوش پاکن مقداری از این روغن را روی ناخن آسیب دیده بمالید.
روغن پونۀ کوهی
روغن پونۀ کوهی حاوی ماده‌ای به نام تیمول است. هلث لاین تأکید کرده است که یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ نشان داد که تیمول خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد. بنابراین اثرات روغن پونۀ کوهی می‌تواند چیزی شبیه به روغن درخت چای باشد.
دهانشویۀ لیسترین
از ترکیبات موجود در دهانشویۀ لیسترین می‌توانیم به منتول، تیمول و اکالیپتوس اشاره کنیم که هم برای از بین بردن قارچ‌ها و هم باکتری‌ها مؤثر عمل می‌کنند. برای استفاده از این ماده باید هر روز پا یا دست آسیب دیدۀ خود را در ظرف حاوی آن قرار دهید.
سیر
هلث لاین همچنین با تکیه بر اطلاعات یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ اعلام کرده است که سیر می‌تواند خواص ضد قارچی داشته باشد. اگرچه تحقیقات بیشتری برای اثبات این موضوع لازم است، با این حال ممکن است بتوانید با قرار دادن مقداری سیر له شده روی ناخن آسیب دیدۀ خود این عفونت را از بین ببرید.
سرکۀ سیب
برخی دیگر از شواهد نیز نشان می‌دهند که سرکۀ سیب با خواص میکروبی خود می‌تواند در رفع قارچ ناخن مؤثر باشد. برای استفاده از این ماده باید ۱ قسمت از سرکه را با ۲ قسمت آب گرم مخلوط کرده و ناخن آسیب دیده را درون آن به مدت ۲۰ دقیقه خیس کنید.
علاوه بر گزینه‌های درمانی بالا، مواردی همچون پروبیوتیک‌ها، رزین درخت صنوبر، عصارۀ بره موم و جلبک اسپیرولینا ممکن است در رفع عفونت قارچی ناخن تأثیرگذار باشند.
پیشگیری از قارچ ناخن
یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با قارچ ناخن، رعایت بهداشت و پیشگیری از وقوع این نوع عفونت با انجام اقدامات لازم است. در ادامه به این سری روش‌ها می‌پردازیم:
- از جوراب‌های جذب کنندۀ رطوبت استفاده کنید. این مسئله خصوصاً اگر در مناطق گرم و مرطوب زندگی یا کار می‌کنید بسیار اهمیت دارد.
- در صورتی که پاهایتان زیاد عرق می‌کنند، روزانه دو یا چند بار جوراب‌های خود را تعویض کنید یا حداقل با در آوردن کفش اجازه دهید پاهای شما خنک و خشک شوند.
- کفش‌های قدیمی و پینه بستۀ خود را دور بیندازید.
- از پودر و اسپری ضد قارچ برای درون کفش‌ها و حتی در صورت لزوم برای روی پای خود استفاده کنید.
- اگر ناخن‌های دست و پای خود را مانیکور می‌کنید، حتماً از ضد عفونی شدن تجهیزات آرایشی بعد از انجام مانیکور مشتری قبل از خود مطمئن شوید. بهترین راه این است که ابزارآلات لازم را از خانه همراه خود بیاورید.
- برای مانیکور همیشه به یک فرد حرفه‌ای مراجعه کنید و در صورت مستعد بودن ابتلا به قارچ ناخن از او بخواهید کوتیکول ناخن شما را از بین نبرد، زیرا این مسئله به شکستگی‌های کوچک در ناخن منجر شده که خود عاملی برای ورود میکروب‌ها به بستر آن است.
- کوتیکول به یک لایۀ نازک و شفاف از پوست گفته می‌شود که مرز بین پوست انگشت و سطح ناخن است. این لایه در واقع به عنوان یک سد محافظتی برای سلامت ناخن‌ها عمل می‌کند.
- اگر فردی در خانۀ شما به قارچ ناخن مبتلاست، مراقبت بیشتری داشته باشید و از وسایل مشترک مثل حوله استفاده نکنید.
تفاوت قارچ ناخن و پسوریازیس ناخن
پسوریازیس در برخی از مواقع علائمی شبیه به قارچ ناخن ایجاد می‌کند، بنابراین تشخیص اینکه به کدام عارضه دچار شده‌اید تنها از عهدۀ پزشک برمی‌آید. مهم‌ترین تفاوت این دو، در علت ایجاد آن‌هاست. پسوریازیس بر اثر التهاب و قارچ ناخن بر اثر عفونت ایجاد می‌شود. توجه به علائم این دو می‌تواند باعث تمایز آن‌ها شود، به طوری که پسوریازیس ممکن است باعث سوراخ شدن ناخن یا ایجاد حفره در آن شود. البته نباید منتظر یک حفرۀ عمیق باشید، زیرا اثرات آن بیشتر شبیه به فرورفتگی‌های کوچی هستند.
اگرچه هر دو عارضه ممکن است منجر به کنده شدن بستر ناخن شوند، با این حال پسوریازیس می‌تواند یک خط قرمز را در ناحیۀ سفید صفحۀ بلند شدۀ ناخن ایجاد کند. بروز لکه‌های قرمز و قهوه‌ای روی ناخن هم نشانۀ پسوریازیس است.
نکات مهم دربارۀ قارچ ناخن
- قارچ‌ها عاشق محیط‌های گرم و مرطوب مثل حمام، استخر یا داخل کفش هستند. به همین دلیل افرادی که به طور مرتب با چنین شرایطی رو به رو هستند، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت قارچ ناخن خواهند بود.
- قارچ ناخن خود را با علائمی همچون تغییر رنگ ناخن، ضخیم و شکننده شدن آن نشان می‌دهد. در برخی از مواقع قارچ‌ها ممکن است با منتشر شدن در پوست کنار ناخن باعث متورم و قرمز شدن آن نیز شوند.
- قارچ ناخن بیش از هر کس افراد با سن بالا و مردان را دچار می‌کند. اما خانم‌ها خصوصاً کسانی که مانیکور می‌کنند نیز مستعد ابتلا به عفونت قارچ ناخن هستند.
- برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری باید از پوشیدن کفش تنگ خودداری کنید و یا در صورت زندگی و کار در محیط‌های گرم و مرطوب به طور مرتبط جوراب خود را تعویض کنید. خانم‌ها نیز بهتر است از تجهیزات شخصی برای مانیکور استفاده کنند.
- هرلایف به عنوان یک اپلیکیشن پریود ترکر و مدیریت سلامت خانم‌ها بستری عالی برای افزایش اطلاعات در مورد قاعدگی، بارداری، تخمک گذاری و سایر جنبه‌های سلامتی است. در این اپ می‌توانید به یک جامعه از زنان آگاه بپیوندید و در صورت نیاز با پزشکان متخصص در ارتباط باشید.
پرسش‌های پرتکرار
بیشتر عفونت‌های قارچی چه برای دست چه پا جدی نیستند. با این حال اگر این مشکل به درمان پاسخ ندهد یا برای مدت طولانی فرد را درگیر کند، ممکن است وی را با عوارض جدی‌تر مواجه کند.
بله قارچ ناخن به سرعت امکان انتقال از فرد آلوده به فرد سالم را دارد. به همین دلیل رعایت نکات پیشگیرانه برای فرد سالم بسیار مهم است.
پماد کلوتریمازول (Clotrimazole) به عنوان یک ضد قارچ قوی برای ناخن دست و پا محسوب می‌شود. از دیگر پمادهای مؤثر می‌توانیم به تربینافین (Terbinafine)، میکونازول (Miconazole)، کلیمبازول (Clotrimazole) و سولکونازول (Sulconazole) اشاره کنیم.
منابع:
