سندرم شوک سمی یا (TSS) وضعیتی است که توسط سموم باکتریایی ایجاد می‌شود. علائم این عارضه می‌توانند شامل تب، بثورات پوستی، پوسته پوسته شدن پوست و فشار خون پایین باشند. همچنین ممکن است علائم مربوط به عفونت زمینه‌ای خاص مانند عفونت پستان، استئومیلیت، فاشئیت نکروزان یا ذات الریه وجود داشته باشند.
این عارضه می‌تواند بر هر کسی از جمله مردان، کودکان و زنان یائسه تأثیر بگذارد. جهت آشنایی بیشتر با سندروم شوک سمی و علل آن این مطلب از هرلایف را از دست ندهید.
سندروم شوک سمی یا شوک توکسیک چیست؟
سندرم شوک سمی یک عارضۀ نادر و تهدید کننده حیات شامل انواع خاصی از عفونت‌های باکتریایی است. این سموم وارد جریان خون شما می‌شوند و می‌توانند اندام‌هایی مانند قلب، کبد یا کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار دهند. این عارضه با اینکه اغلب با استفاده از تامپون در دوران قاعدگی ایجاد می‌شود؛ می‌تواند هر فردی را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. زخم‌های پوستی، برش‌های جراحی، خراش‌ها، سوختگی‌ها یا سایر نواحی پوست آسیب دیده می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
این عارضه به طور کلی می‌تواند در هنگام بروز زخم‌های پوستی عفونی، جراحی، استفاده از تامپون و وسایل دیگر مانند جایگذاری کاتتر، کاپ‌های قاعدگی، اسفنج‌های ضد بارداری بروز کند. در این عارضه علائم به سرعت ایجاد می‌شوند و فرد نیاز به درمان فوری دارد. علائم (TSS) به طور ناگهانی رخ می‌دهند و به سرعت بدتر می‌شوند. با این حال، اگر (TSS) به سرعت تشخیص داده شده و درمان شود، اکثر افراد بهبود می‌یابند.
علت بروز سندروم شوک سمی
در بیشتر موارد سندرم شوک سمی از طریق سم تولید شده توسط استافیلوکوکوس اورئوس (عفونت استافیلوکوکی) و استرپتوکوک پیوژنز (عفونت استرپتوکوکی گروه A) ایجاد می‌شود. کلستریدیوم سوردلی همچنین می‌تواند باعث سندرم شوک سمی شود، اما کمتر شایع است.
در شرایط عادی، این باکتری‌ها روی پوست یا غشاهای مخاطی شما (مانند گلو یا دهان) زندگی می‌کنند بدون اینکه هیچ عارضه‌ای ایجاد کنند. تحت شرایط خاص، برخی از سویه‌های باکتری ممکن است به سرعت شروع به رشد کرده و سموم تولید کنند. بنابراین هنگامی که از تامپون استفاده می‌کنید، باکتری استافیلوکوکوس اورئوس (استاف) ممکن است در واژن شما گیر کند و از طریق دهانهٔ رحم وارد رحم شود. از طرفی ممکن است بر اثر عدم تعویض به موقع تامپون، باکتری‌ها روی آن رشد کنند. تامپون‌ها همچنین می‌توانند بریدگی‌های ریز در واژن شما ایجاد کنند و از این طريق باکتری‌ها وارد جریان خون شوند.
البته ترک تامپون به مدت طولانی تنها راه برای عدم ابتلا به سندرم شوک سمی نیست. طبق عقیده بسیاری از متخصصان هر چیزی که بیش از زمان توصیه شده در واژن شما بماند می‌تواند خطر ابتلا به سندرم شوک سمی را افزایش دهد. این گفته شامل پیشگیری از بارداری مانند کلاهک‌های دهانهٔ رحم، اسفنج‌ها یا دیافراگم‌ها و کاپ‌های قاعدگی می‌شود.
می توان گفت سندرم شوک سمی زمانی رخ می‌دهد که انواعی از باکتری‌های تولید کننده سم وارد زخم‌ها، بریدگی‌ها یا زخم‌های باز بدن شما شود. این می‌تواند ناشی از عفونت پوست، جراحی، زایمان یا پاک کردن خونریزی بینی و همین طور عدم رعایت استریلیزاسیون باشد. به این ترتيب علت بروز آن در بدن می‌تواند بر اثر یکی از دلایل زیر باشد.
- استفاده از تامپون یا کاپ قاعدگی
- استفاده از دیافراگم یا کلاهک دهانهٔ رحم
- بعد از زایمان طبیعی یا سزارین
- بر اثر بریدگی، زخم، جوش یا سوختگی عفونی شده
علائم سندروم شوک سمی
علائم سندرم شوک سمی ممکن است بسته به نوع باکتری تولید کننده سم متفاوت باشند. با این حال علائم و نشانه‌های احتمالی سندرم شوک سمی عبارتند از:
- تب شدید ناگهانی
- فشار خون پایین
- استفراغ یا تهوع شدید
- بثورات پوستی شبیه آفتاب سوختگی، به ویژه در کف دست و پا
- گیجی
- دردهای عضلانی
- قرمزی چشم، دهان و گلو
- تشنج
- سردرد
نحوه تشخیص سندروم شوک سمی
برخی از راه‌هایی که با بهره‌گیری از آنها پزشکان سندرم شوک سمی را تشخیص می‌دهند عبارتند از:
- آزمایش خون یا ادرار برای تعیین نوع باکتری یا ویروس
- معاینۀ واژن
- کشت بافت از واژن، دهانهٔ رحم یا گلو جهت بررسی وجود باکتری استافیلوکوک یا استرپتوکوک
- تهیۀ بافت از زخم یا عفونت (برای TSS غیر قاعدگی)
همچنین اگر علائم شما شدید بوده یا پیشرفت کرده باشند، متخصص ممکن است این آزمایش‌ها را برای بررسی سلامت سایر اندام‌ها تجویز کند:
- سی تی اسکن
- تصویر برداری اشعۀ ایکس قفسه سینه
- نمونه گیری مایع نخاعی از طریق ستون فقرات (پونکسیون کمری)
چه کسانی در معرض ابتلا به سندروم شوک سمی هستند؟
حدود نیمی از موارد سندرم شوک سمی مرتبط با باکتری استافیلوکوک در زنان در سن قاعدگی رخ می‌دهد. بقیه نیز در زنان مسن، مردان و کودکان رخ خواهد داد. در واقع سندرم شوک سمی استرپتوکوک در افراد در هر سنی رخ می‌دهد.
البته (TSS) ناشی از عفونت‌های استرپتوکوک بیشتر در کودکان و افراد مسن دیده می‌شود. سایر افراد در معرض خطر شامل افراد مبتلا به دیابت، سیستم ایمنی ضعیف، بیماری مزمن ریوی یا بیماری قلبی می‌شوند.
برای پیشگیری از سندروم شوک سمی (توکسیک) چه کنیم؟
شما می‌توانید اقداماتی را برای کاهش خطر ابتلا به سندرم شوک سمی انجام دهید. برخی از این موارد عبارتند از:
- در دوران قاعدگی به جای تامپون از نوار بهداشتی استفاده کنید یا در شب از پد استفاده کنید.
- تغییر از تامپون به پد یک روز در میان یا زمانی که جریان قاعدگی شدیدتر است نیز ممکن است به کاهش خطر کمک کند.
- تامپون‌ها را هر چهار تا هشت ساعت یکبار عوض کنید. اگر خونریزی سنگین باشد، ممکن است لازم باشد تامپون‌ها زودتر تعویض شوند.
- از تامپونی با کم‌ترین میزان جذب مورد نیاز برای جریان خود استفاده کنید.
- زمانی که پریود نیستید از تامپون استفاده نکنید.
- برای جلوگیری از عفونت، برش‌های جراحی را تمیز نگه دارید. اگر متوجه تورم، قرمزی یا گرمای غیرمعمول در نزدیکی زخم شدید، به پزشک خود مراجعه کنید.
- هنگام استفاده از وسایل ضد بارداری واژینال مانند اسفنج، کلاهک یا دیافراگم، دستورالعمل‌ها را دنبال کنید.
- احتمال عود سندروم شوک سمی در افرادی که قبلاً آن را داشته‌اند بیشتر است. اگر از یک مورد (TSS) بهبود یافته‌اید، باید از استفاده تامپون در طول قاعدگی خودداری کنید.
عوارض سندروم شوک سمی
سندرم شوک سمی جدی و تهدید کنندۀ زندگی است. چراکه علائم می‌توانند به سرعت پیشرفت کنند؛ بنابراین درمان فوری ضروری است. اگر سندرم شوک سمی درمان نشود، شوک، نارسایی اندام، قطع اندام و مرگ ممکن است رخ دهند.
سندروم شوک سمی و کاپ قاعدگی
سندرم شوک سمی (TSS) یک عارضۀ نادر اما جدی است که می‌تواند ناشی از عفونت‌های باکتریایی خاص باشد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های استافیلوکوک یا استرپتوکوک که به طور طبیعی روی پوست، بینی یا دهان شما وجود دارند، به عمق بدن بروند و ایجاد عفونت کنند. (TSS) معمولاً با گذاشتن تامپون برای مدت طولانی‌تر از حد توصیه شده یا پوشیدن تامپونی با قدرت جذب بالاتر از حد مورد نیاز همراه است. البته (TSS) در نتیجۀ استفاده از تامپون نادر است و هنگام استفاده از کاپ قاعدگی نیز نادرتر است.
یک بررسی در سال ۲۰۱۹ پنج گزارش شناخته شده از (TSS) مرتبط با استفاده از کاپ قاعدگی را بیان می‌کند. شما می‌توانید خطر ابتلا به (TSS) را با موارد زیر کاهش دهید:
- قبل از برداشتن یا قرار دادن کاپ، دست‌های خود را کاملاً با آب گرم و صابون ضد باکتری بشویید.
- کاپ خود را طبق توصیه سازنده، معمولاً با آب گرم و صابون ملایم، بدون عطر و بدون روغن، قبل از قرار دادن تمیز کنید.
- استفاده از مقدار کمی آب یا روغن پایۀ آب (طبق دستورالعمل سازنده) در قسمت بیرونی کاپ برای کمک به جایگذاری مناسب پیشنهاد می‌شود.
سندروم شوک سمی و تامپون
یکی از راه‌های بروز سندروم شوک سمی، استفادۀ طولانی مدت از تامپون و سرایت باکتری از طریق آن است. زمان مشخصی برای شروع علائم (TSS) پس از استفاده از تامپون وجود ندارد. با این حال، تامپون‌ها باید پس از هشت ساعت از واژن خارج شوند تا خطر ابتلا به (TSS) کاهش یابد. البته این بدان معنا نیست که اگر تامپون بیش از هشت ساعت در واژن شما باقی بماند، (TSS) بروز پیدا خواهد کرد. بلکه مطالعات نشان داده‌اند که استفادۀ طولانی مدت از تامپون باعث تولید باکتری‌های مضر می‌شود.
عوامل خطر سندروم شوک سمی
بیشتر موارد سندرم شوک سمی بر اثر استفاده از تامپون‌های بسیار جذب کننده در طولانی مدت شایع است. افراد در سنین باروری که در دوران قاعدگی از تامپون استفاده می‌کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند. با این حال، موارد سندرم شوک سمی در افراد بدون قاعدگی نیز رخ می‌دهد. افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند ممکن است دچار عفونت زخم شوند که منجر به (TSS) می‌شود.
در زنان، سایر عوامل خطر شامل زایمان، جراحی روی رحم و استفاده از وسایل کنترل بارداری مانند دیافراگم یا اسفنج‌های ضد بارداری است. به طور کلی موارد زیر می‌توانند خطر ابتلا به (TSS) را افزایش دهند:
- استفاده از تامپون خصوصاً قرار دادن آن در داخل واژن برای مدت طولانی‌تر از حد توصیه شده یا استفاده از تامپون‌های فوق جاذب و کاپ‌های قاعدگی
- داشتن مشکلات پوستی مانند بریدگی، سوختگی، جوش، نیش حشره یا زخم بعد از جراحی
- داشتن یک جراحی، سقط جنین یا زایمان اخیر
- داشتن عفونت استافیلوکوکی یا عفونت استرپتوکوکی، مانند عفونت گلو، زرد زخم یا سلولیت
راه های درمان سندروم شوک سمی
به دلیل ماهیت بالقوۀ تهدید کنندۀ زندگی سندرم شوک سمی، درمان معمولاً شامل بستری شدن در بیمارستان است. در ابتدا، پزشک متخصص شما هر گونه تامپون یا وسیلهٔ پیشگیری از بارداری را در صورت مشکوک بودن به آن از واژن شما خارج می‌کند. سپس به شما مایعات داخل وریدی (IV) و احتمالاً داروهایی برای افزایش فشار خون در صورت پایین بودن آن داده می‌شود.
درمان استاندارد عفونت استافیلوکوک یا استرپتوکوک شامل آنتی بیوتیک از طریق وریدی است. آنتی بیوتیک‌ها به کنترل رشد باکتری‌ها کمک می‌کنند، اما سمومی را که قبلاً در بدن انباشته شده‌اند از بین نمی‌برند.
به این ترتيب درمان (TSS) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آنتی بیوتیک برای درمان عفونت
- آنتی بادی‌های خالص گرفته شده از خون اهدایی (معروف به ایمونوگلوبولین جمع شده) برای کمک به بدن در مبارزه با عفونت
- اکسیژن برای کمک به تنفس
- مایعات برای جلوگیری از کم آبی و آسیب اندام
- داروهای کمک کننده به کنترل فشار خون
- دیالیز کلیه‌ها، در صورت از کار افتادن آنها
- جراحی برای برداشتن بافت مرده
چه وقت باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت داشتن علائم یا نشانه‌های سندرم شوک سمی فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. به ویژه اگر اخیراً از تامپون استفاده کرده‌اید و عفونت پوست یا زخم دارید، این امر بیشتر اهمیت پیدا می‌کند.
پیشگیری از سندروم شوک سمی با رعایت بهداشت فردی
- سندرم شوک سمی (TSS) یک بیماری نادر اما تهدید کنندۀ زندگی است که در اثر رشد بیش از حد دو باکتری رایج ایجاد می‌شود. این امر باعث می‌شود باکتری‌ها در بدن شما سمومی را ترشح کند که می‌توانند باعث نارسایی اندام یا مرگ شوند.
- زمانی تصور می‌شد این عارضه صرفاً مربوط به استفاده از تامپون است، اکنون می‌دانیم که هر فردی در هر سنی ممکن است به سندرم شوک سمی مبتلا شود.
- اگر علائمی از سندرم شوک سمی دارید با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
- هنگام استفاده از تامپون، کاپ قاعدگی، کلاهک ضد بارداری و دیافراگم، دست‌های خود را بشویید و دستورالعمل‌ها را دنبال کنید و آنها را بیش از زمان مورد نیاز یا توصیه شده رها نکنید.
- بریدگی‌ها و سوختگی‌ها را تمیز نگه دارید و مراقب علائم عفونت مانند بثورات پوستی، تورم یا درد باشید.
- با نصب اپلیکیشن هرلایف و بهره‌گیری رایگان از مشاورۀ کارشناسان این مجموعه نیز می‌توان اطلاعات خود را در مورد این عارضه افزایش داد.
پرسش‌های پرتکرار
مکانیسم‌های اساسی به طور کامل شناخته نشده‌اند، اما یک نظریه این است که باکتری‌های موجود در واژن می‌توانند در حضور یک تامپون آغشته به خون، بیش از حد رشد کنند. با این حال، یک سوم از زنانی که در زمان پریود به (TSS) مبتلا می‌شوند، هیچ باکتری مسببی در واژن خود ندارند.
خیر. اگر سندرم شوک سمی درمان نشود، شوک، نارسایی اندام، قطع اندام و مرگ ممکن است رخ دهد.
منابع:
