خودآزمایی پستان راهی برای تشخیص زودهنگام بیماری‌های پستان است. در این روش از ترکیبی از معاینات فیزیکی و مشاهده‌ای پستان‌ها برای بررسی علائم و نشانه‌های سرطان سینه استفاده می‌شود. با خودآزمایی پستان‌ها، امکان شناسایی سریع‌تر مشکلات احتمالی مانند وجود توده بیشتر می‌شود. در ادامه، درباره خودآزمایی پستان بیشتر می‌خوانید. خودآزمایی پستان راهی برای معاینه فیزیکی و بصری سینه‌ها در هر ماه یا مقطع زمانی مشخص است.
هدف از خودآزمایی سینه، آگاهی از بافت و ظاهر طبیعی سینه و پیدا کردن سریع مشکلات احتمالی مانند وجود توده در آن است. زمانی که با ظاهر و بافت طبیعی پستان آشنا باشید، هرگونه تغییر یا ناهنجاری در سینه‌های خود را زودتر و راحت‌تر شناسایی می‌کنید. برای مثال، وجود توده را سریعاً متوجه می‌شوید و اقدامات درمانی و پیگیری‌های لازم را به موقع انجام می‌دهید.
سرطان پستان چیست؟
می‌توان گفت سرطان سینه نوعی بیماری است که در آن سلول‌های پستان بدون کنترل رشد می‌کنند. این نوع از سرطان ممکن است در قسمت‌های مختلف شروع به رشد کند، پس ابتدا لازم است قسمت‌های مختلف پستان را بشناسیم.
مهم‌ترین قسمت‌های پستان شامل لوبول‌ها، مجراها، بافت همبند و عروق لنفاوی است.
- مجراها، لوله‌هایی هستند که شیر را به نوک پستان می‌برند.
- بافت همبند، بافتی است که همه چیز را احاطه کرده است و کنار هم نگه می‌دارد.
- در هر پستان 15 الی 20 قسمت به نام لوب وجود دارد که آنها حاوی بخش کوچکتری به نام “لوبول” هستند. لوبول‌ها شامل غده‌های ریزی هستند که می‌توانند شیر تولید کنند.
- در پستان، عروق لنفاوی هم وجود دارند که به اندام‌های گرد و کوچکی به نام غدد لنفاوی منتهی می‌شوند، دسته‌های غدد لنفاوی نزدیک پستان، در زیربغل، بالای استخوان ترقوه و در قفسه سینه پشت پستان قرار دارند. غدد لنفاوی باکتری‌ها، سلول‌های سرطانی و هر ماده مضر دیگری را به خود جذب می‌کنند.
سرطان پستان بیشتر از مجاری یا لوبول‌ها شروع می‌شود و می‌تواند از طریق رگ‌های خونی و رگ‌های لنفاوی در خارج از پستان پخش شود. زمانی که سرطان پستان در بقیه قسمت‌های بدن پخش شود و سلول‌های سرطانی، دیگر اندام‌ها را هم درگیر کند به آن متاستاز (Metastasis) گفته می شود.
خودآزمایی پستان چیست؟
خودآزمایی پستان، معاینه پستان توسط خود فرد است. خانم‌ها در هر سنی می‌توانند این آزمایش را انجام دهند. خود آزمایی پستان در هر ماه 15 دقیقه زمان می‌برد و برای شما هزینه‌ای ندارد. در توضیح دقیق‌تر باید بگوییم که خودآزمایی پستان روشی گام به گام است که زنان می‌توانند برای معاینه پستان‌های خود از آن استفاده کنند. در حقیقت با نگاه کردن و احساس کردن منظم سینه‌ها، بهتر می‌توان متوجه تغییرات در این عضو شد. این در حالی است که خانم‌ها با آزمایش مذکور، بهتر متوجه چیزی متفاوت در بافت پستان‌های خود می‌شوند. اکثر کارشناسانی که در کادر درمان فعالیت می‌کنند معتقدند اگرچه ماموگرافی بهترین ابزار غربالگری برای تشخیص ناهنجاری‌های پستان است، اما خودآزمایی پستان که به راحتی در منزل انجام می‌شود، بهترین راه برای بررسی پستان‌ها به حساب می‌آید.
سریعاً متوجه می‌شوید و اقدامات درمانی و پیگیری‌های لازم را به موقع انجام می‌دهید.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
چگونه خودآزمایی پستان را انجام دهيم؟
چند روش مختلف برای انجام معاینه پستان در خانه وجود دارد:
- نگاه کردن در آینه.
- خودآزمایی دستی سینه در حالت ایستاده.
- خودآزمایی دستی پستان در حالت درازکش.
نگاه کردن در آینه
برای استفاده از این روش باید:
- بدون اینکه سوتین و لباس دیگری به تن داشته باشید، رو به روی آینه بایستید. در حالی که دست‌ها در دو سوی بدنتان قرار دارند.
- به دنبال هرگونه تغییر در شکل سینه‌ها، تورم احتمالی در بافت سینه، فرورفتگی در پوست یا تغییر در موقعیت نوک سینه‌های خود باشید.
- در گام بعدی باید دست خود را بالا و پشت سر ببرید. بافت سینۀ همان سمت به گونه‌ای قرار دارد که شما می‌توانید با لمس کردن آن با دست مخالف از وجود بافتی نامعمول مطلع شوید.
- در پایان، دستان خود را روی باسنتان قرار دهید و محکم فشار دهید تا عضلات قفسه سینۀ شما انعطاف پذیر شوند. اکنون می‌توانید بافت سینه‌ها را لمس کرده و از وجود چیزی نامعمول مطلع شوید.
خودآزمایی دستی سینه در حالت ایستاده
شما می‌توانید برای بررسی سلامت سینه‌های خود، بدون اینکه لباسی به تن داشته باشید، بایستید و با هر دست، سینۀ مخالف را لمس و بررسی کنید. این کار را می‌توانید در هنگام استحمام و زیر دوش نیز انجام دهید. کافی است که با ناحیۀ گوشتی نوک سه انگشت میانی خود، بافت سینه را لمس کنید. اگر توده، گره‌های سخت و بافت‌های نامعمول را حس کردید، با پزشک زنان در میان بگذارید.
- پیراهن و سوتین خود را درآورید.
- از دست راست خود برای معاینه سینه چپ خود استفاده کنید و سپس برعکس.
- با سه انگشت میانی خود، هر قسمت از سینه را به دقت فشار دهید. ابتدا فشاری اندک و کم‌کم بیشتری وارد و بافت پستان را لمس کنید.
- یک الگوی دایره‌ای به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید هر نقطه‌ای که لمس می‌شود، سالم است.
- در گام بعدی بافت نزدیک به زیر بغل خود را فشار دهید. هر گونه توده، لکه یا تغییرات دیگر را مرور کنید. به کمک الگوی دایره‌ای کشیدن دست‌ها روی بافت پستان، تمام بخش‌ها را به دقت بررسی کنید.
- حتماً زیر هاله‌ی نوک پستان خود را چک کنید و سپس نوک پستان خود را فشار دهید تا ببینید که ترشحی از آن خارج می‌شود یا نه.
- مراحل را در سمت دیگر تکرار کنید. بسیاری از افراد هنگام دوش گرفتن، خودآزمایی ایستاده انجام می‌دهند.
- پس از آن، نوک پستان خود را فشار دهید تا ترشحات آن بررسی شوند.
خودآزمایی دستی پستان در حالت دراز کشیده
با این روش هم می‌توانید پستان‌ها را معاینه کنید. مراحل خودآزمایی پستان شامل موارد زیر است:
- هنگامی که به پشت دراز می‌کشید، بافت پستان از حالت جمع و جور معمولی خود خارج می‌شود. یک بالش زیر شانۀ راست خود قرار دهید، سپس دست راست خود را پشت سرتان بگذارید.
- با استفاده از دست چپ خود، سه انگشت میانی خود را در اطراف سینۀ سمت راست‌تان حرکت دهید. این حرکات باید به گونه‌ای باشند که تمام سینه و زیر بغل را در بر بگیرند.
- کمی فشاری به هر یک از سینه‌های خود اعمال کنید تا بتوانید عمقی‌تر پوست خود را معاینه کنید و هرگونه تودۀ جدید، بافتی با ضخامت نامعمول، گره‌های سخت شده یا هر تغییر دیگر پستان را شناسایی کنید. همچنین نوک پستان را کمی فشار دهید تا ترشحات خارج شده را ببینید.
- پس از آن مراحل خودآزمایی را برای سینۀ چپ تکرار کنید.
به خاطر داشته باشید که بافت سینه شما تا زیر بغل، استخوان ترقوه و بالای شکم گسترش پیدا می‌کند. بافت سینه شما فقط شکاف سینه و نوک سینه نیست.
هیچوقت پستان را بین دو انگشت فشار ندهید زیرا به طور کاذب احساس می‌کنید توده وجود دارد. محدوده‌ای که بین استخوان ترقوه از بالا، استخوان جناغ سینه و زیر بغل از طرفین و دو انگشت پایین‌تر از لبه پایین پستان، در محل کش لباس زیر از پایین قرار دارد، باید معاینه شود.
چرا انجام معاینه سینه در منزل مهم است؟
خودآزمایی پستان کار آسانی است و زمان زیادی از شما نمی‌گیرد. شما می‌توانید هنگامی که لباس خود را عوض می‌کنید یا همان زمانی که برای استراحت کردن، دراز کشیده‌اید، مراحل معاینۀ سینه را انجام دهید. معاینه می‌تواند به صورت روزانه نیز انجام شود. اما انجام آن باعث اطمینان خاطر شما از سلامتی سینه‌هایتان می‌شود. در صورتی هم که بافت نامعمول یا تودهای در پستان و یا غدد لنفاوی اطراف آن باشد، خیلی زود به وجود آنها پی خواهید برد و روند تشخیص و درمان در مراحل اولیۀ سرطان پستان انجام خواهند شد.
مهم‌ترین قسمت‌های پستان شامل این بخش‌ها است:
سرطان پستان نوعی بیماری است که در آن سلول‌های پستان بدون کنترل رشد می‌کنند.این بیماری می‌تواند در قسمت‌های مختلف پستان شروع به رشد کند، پس ابتدا لازم است قسمت‌های مختلف پستان را بشناسیم.
- لوبول‌ها.
- مجراها.
- بافت همبند.
- عروق لنفاوی.
| لوبول‌ها | در هر پستان ۱۵ الی ۲۰ قسمت به نام لوب وجود دارد که حاوی بخش کوچکتری به نام لوبول هستند. لوبول‌ها شامل غده‌های ریزی هستند که شیر تولید می‌کنند. |
| مجراها | مجراها، لوله‌هایی هستند که شیر را به نوک پستان می‌برند. |
| بافت همبند | بافت همبند، بافتی است که همه چیز در بافت پستان را احاطه می‌کند و کنار هم نگه می‌دارد. |
| عروق لنفاوی | در پستان، عروق لنفاوی هم وجود دارند که به اندام‌های گرد و کوچکی به نام غدد لنفاوی منتهی می‌شوند، دسته‌های غدد لنفاوی نزدیک پستان، در زیر بغل، بالای استخوان ترقوه و در قفسه سینه پشت پستان قرار دارند. غدد لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن است و باکتری‌ها، سلول‌های سرطانی و هر ماده مضر دیگری را به خود جذب می‌کنند. |
سرطان پستان بیشتر از مجاری یا لوبول‌ها شروع می‌شود و می‌تواند از طریق رگ‌های خونی و لنفاوی در خارج از پستان پخش شود.
روش معاینه سینه در خانه
هنگامی که تصمیم به انجام معاینۀ پستان در منزل می‌گیرید، باید از یکی از سه روشی را استفاده کنید که پیش از این توضیح داده شدند. اما آنچه اهمیت دارد، بررسی کامل بافت سینه‌هاست. به این معنی که باید سه انگشت میانی خود را به هم بچسبانید و با حرکت دورانی، بافت پستان را از نوک آنها به بالا و همچنین در جهت برعکس کمی فشار داده و معاینه کنید.
معاینه سینه در منزل باید زیر بغل تا میانۀ قفسۀ سینه و همچنین از کنار ترقوه تا زیر پستان (بالای شکم) را شامل شود. به این ترتیب خودآزمایی پستان به طور کامل صورت گیرد. البته باید توجه داشته باشید که علاوه بر فشار دادن و لمس کردن سینه‌ها، نیاز به مشاهدۀ این اندام نیز دارید. گاهی با مشاهدۀ توده و یا بافتی نامعمول معاینه سریع‌تر و با دقت بیشتری انجام می‌گیرد.
بهترین حالت معاینه سینه
اگر تصمیم دارید که معاینۀ سینه‌های خود را در منزل انجام دهید، می‌توانید از سه راه معاینه در مقابل آینه، خودآزمایی ایستادۀ پستان و بررسی سینه در حالت دراز کشیده استفاده کنید. در سال‌های اخیر پژوهشگران سعی کرده‌اند که فناوری خاصی مانند سوتین تولید کنند که مردم بتوانند به کمک آن، خودآزمایی پستان را در خانه با دقت بالاتری انجام دهند. این دستگاه مانند سونوگرافی از امواج اولتراسوند استفاده می‌کند و دقت عمل بالایی در تشخیص توده‌ها و بافت‌های نامعمول و به ویژه موارد سرطانی دارد.
با توجه به اینکه راهکاری که دقت عمل بالایی داشته باشد، به عنوان بهترین حالت تست سرطان پستان شناخته می‌شود، این فناوری که در آینده عرضه خواهد شد، می‌تواند مانند تست ماموگرافی در منزل عنوان بهترین حالت معاینه را به خود اختصاص دهد.
علائم مهم در خودآزمایی سینه
هنگام انجام معاینۀ پستان (BSE) باید به علائمی که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت توجه داشته باشید.
توده یا بافتی ضخیم
از علائم مهمی که به شما دربارۀ سرطان پستان هشدار می‌دهند، می‌توان به یک تودۀ سخت یا ضخیم شدن و همچنین ظاهر شدن تودهای در ناحیۀ سینه یا زیر بغل اشاره کرد که با بقیۀ بافت این اندام متفاوت است.
تغییر ظاهر و اندازۀ سینه
شما هنگام معاینه باید به تغییراتی توجه داشته باشید که در شکل، اندازه و تقارن پستان‌ها رخ داده‌اند. این تغییرات قابل توجه اگر در یک پستان مشاهده شوند، می‌توانند زنگ خطری برای شما باشند و نباید آنها را نادیده بگیرید.
تغییراتی در نوک پستان
تغییرات نوک پستان نیز در گروه علائمی قرار دارند که برای تشخیص سرطان مورد توجه قرار می‌گیرند. اگر متوجه شدید که نوک سینه‌هایتان به سمت تو رفته‌اند و یا ترشحاتی از آنها خارج می‌شوند، به ویژه اگر خونی یا شفاف باشند، باید آنها را با پزشک زنان در میان بگذارید.
درد یا تحریک پذیری نامعمول سینه
اگر برای مدت زمانی طولانی درد در سینه و زیر بغل را احساس کردید یا به نظرتان بافت سینه به طور نامعمول تحریک پذیر شده، به آن توجه داشته و در اسرع وقت با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.
تورم یا تغییرات غدد لنفاوی
تورم در غدد لنفاوی زیر بغل و اطراف سینه به شما هشدار می‌دهند که التهاب و تغییراتی در این نواحی وجود دارند. پس می‌توان آنها را از علائم سرطان پستان در نظر گرفت.
تغییر در موقعیت سینه
اگر موقعیت سینه‌ای یا نوک آن در مقایسه با سمت دیگر فرق داشته باشد و وضعیت نامعمولی را نشان دهد، باید آن را از علائم احتمالی سرطان پستان در نظر گرفت.
فاکتورهای ریسک سرطان پستان
فاکتورهای ریسک (Risk Factors) عواملی هستند که احتمال ابتلا به سرطان پستان را بالاتر می‌برند. اما داشتن این عوامل به معنی ابتلا قطعی فرد به این بیماری در آینده نیست.
افرادی که این عوامل را دارند، باید با حساسیت بیشتری آزمایش‌های غربالگری را دنبال کنند و برای تشخیص زود هنگام، اقدامات لازم را انجام بدهند.
توصیه می‌شود این افراد با توجه به تشخیص پزشک، سالانه برای ماموگرافی مراجعه کنند؛ یعنی در مقاطع زمانی که پزشک تعیین می‌کند.
مهم‌ترین فاکتورهای ریسک سرطان پستان شامل این‌ها هستند:
- آلودگی‌های محیطی مثل استفاده از دخانیات یا در معرض مداوم دود سیگار بودن (پاسیو اسموکر).
- وجود سابقه ابتلا به سرطان پستان در یکی از اعضای درجه یک خانواده.
- شروع پریود در سن پایین، پریود نامنظم و یا یائسگی دیررس.
- سابقه دریافت اشعه رادیواکتیو در ناحیه سینه.
- وضعیت بارداری، نداشتن فرزند و نازائی.
- ابتلا فرد به سرطان پستان در گذشته.
- چاقی و اضافه وزن بعد از یائسگی.
- وضعیت تراکم بافت پستان.
- مصرف داروهای هورمونی.
- نداشتن سابقه شیردهی.
- عوامل ژنتیکی.
زمان انجام خودآزمایی پستان
پزشکان توصیه می‌کنند که خودآزمایی پستان ماهانه انجام شود. شاید این روش به طور ۱۰۰درصد برای تشخیص سرطان قابل اعتماد نباشد، اما هنوز مفیدترین اقدامی است که می‌توانید برای حفظ سلامت پستان‌ها در منزل انجام بدهید.
توصیه می‌شود که زنان از سن ۲۰ سالگی به بعد، خودآزمایی پستان را انجام دهند. بهترین زمان برای معاینه ماهیانه، ۲ تا ۳ روز پس از پایان پریود است.
مثلا اگر پریودتان ۵ روز طول می‌کشد، روز هفتم و هشتم چرخه پریود، بهترین زمان برای انجام خودآزمایی پستان است. در این زمان، پستان‌ها کمترین حساسیت و سنگینی را دارند. در نتیجه معاینه راحت‌تر و با نتیجه دقیق‌تر است.
موارد استثنا هم شامل این‌ها هستند:
- در صورتی که به هر علت پریود نمی‌شوید خودآزمایی پستان را در یک روز مشخص در هر ماه (مثلا روز اول هر ماه) انجام دهید.
- بهتر است که زنان در دوران شیردهی، معاینه پستان را پس از شیر دادن به نوزاد و تخلیه شیر انجام دهند.
- در صورتی که رحم با جراحی خارج شده یا تخمدان‌ها هم برداشته شده‌اند، در یک روز مشخص در هر ماه (مانند زنان یائسه) معاینه را انجام دهید. اما در صورتی که تخمدان‌ها در بدن هستند و در سن قبل از یائسگی هستید، بهتر است برای انجام معاینه دقیق‌تر، با پزشک متخصص مشورت کنید.
- اگر از درمان‌های هورمونی استفاده می‌کنید، بهتر است برای خودآزمایی پستان با پزشک مشورت کنید.
چه مواردی طبیعی است و چه مواردی را باید جدی بگیرید؟
همانطور که پیش از این هم توضیح دادیم، وجود هر بافت، توده یا ظاهر نامعمول لزوماً علائم سرطان پستان نیستند. بلکه برای شما زنگ خطر به حساب می‌آیند. تنها پزشک زنان با معاینۀ فیزیکی و بررسی جواب آزمایش‌های دیگر و نتایج ماموگرافی و سونوگرافی می‌تواند ابتلای خانم‌ها را به سرطان تشخیص دهد.
در صورت وجود هر یک از موارد زیر حتما برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید:
- قرمزی یا زخم پستان.
- انحراف نوک پستان‌ها.
- فرورفتگی پوست یا نوک پستان.
- ترشح غیر طبیعی از نوک پستان.
- پوسته پوسته شدن، قرمزی و خارش نوک پستان.
- نبود تقارن در پستان‌ها در صورتی که از قبل چنین چیزی نبوده است.
- لمس تودهای که پیش‌تر در خودآزمایی پستان نبوده است و درد شدید پستان‌ها.
در صورت یافتن توده در خودآزمایی پستان، چه باید کرد؟
هنگامی که با تست سينه در منزل به نشانه‌های غیر طبیعی برخورد کردید، بدون اینکه قضاوت کنید که این علائم سرطانی هستند یا نه، باید با پزشک زنان مشورت کنید. تشخیص دقیق خوش خیم یا بدخیم بودن علائم بر عهدۀ پزشک است. آنچه اهمیت دارد، تست سرطان سینه در منزل و به طور منظم است تا تشخیص بیماری و آغاز درمان، در صورت بدخیم بودن علائم، در اسرع وقت انجام شوند.
اگر هم ابتدا به متخصص زنان مراجعه کنید، او وضعیت سینه را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، مراحل بعدی را برایتان شرح می‌دهد. برای مثال، شاید نیاز به انجام ام آر آی (MRI) یا سونوگرافی باشد. پس مراجعه به یک جراح سرطان پستان یا متخصص زنان در این زمینه توصیه می‌شود.
نکات مهم معاینه سینه برای سرطان
- خودآزمایی برای بررسی سلامت پستان مهم است. اما هرگز نباید آن را جایگزین معاینه پستان توسط پزشک و آزمایش‌ها غربالگری مانند ماموگرافی دانست.
- برای اینکه تست سرطان سینه را در خانه انجام دهید، می‌توانید یکی از سه راهکار کاربردی خودآزمایی سینه در مقابل آینه، بررسی سلامت پستان در حالت ایستاده و خودآزمایی پستان را در حالت دراز کشیده و استراحت انجام دهید.
- هر تودهای که در بافت سینه‌های خود احساس می‌کنید، لزوماً سرطانی نیستند. اما باید آن را با پزشک زنان در میان بگذارید.
- تمام این روش‌ها در کنار هم و با حضور متخصص زنان و کادر درمان مؤثر واقع می‌شوند.
- توده یا بافتی ضخیم، تغییر ظاهر و اندازۀ سینه، درد یا تحریک پذیری نامعمول سینه، تورم یا تغییرات غدد لنفاوی و تغییر در موقعیت سینه از علائم سرطان هستند که با تست سينه در منزل تشخیص داده می‌شوند.
- پیشنهاد می‌کنیم فقط به خودآزمایی تکیه نکنید و سالی یک بار برای ماموگرافی به پزشک متخصص مراجعه کنید.
- ماموگرافی براساس نظر پزشک در فواصل منظم به خانم‌های بالای ۴۰ سال و افرادی که ریسک بالای ابتلا به سرطان را دارند، به صورت جدی توصیه می‌شود (حتی اگر زیر ۴۰ سال باشند).
- شما با کمک قابلیت کلینیک آنلاین هرلایف، می‌توانید دربارۀ تست پستان در منزل با پزشک زنان مشورت کنید.
پرسش‌های پرتکرار
درد سرطان پستان کمی مبهم و گیج کننده است. گاهی نیز به صورت تیر کشیدن‌های ناگهانی و همچنین حساسیت پذیری سینه‌ها ظاهر می‌شود.
متوجه شدن توده یا بافتی ضخیم، تغییر ظاهر و اندازۀ سینه، درد یا تحریک پذیری نامعمول سینه، تورم یا تغییرات غدد لنفاوی و تغییر در موقعیت سینه به شما دربارۀ سرطان پستان هشدار می‌دهند.
برای بررسی سرطان به جراح سینه یا متخصص زنان مراجعه می‌شود. در صورت وجود بیماری و بعد از انجام آزمایش‌های تشخیصی، در صورت ابتلا به بیماری، نیاز به مراجعه به آنکولوژیست وجود دارد.
منابع:
