علت پریود نشدن بعد از جلوگیری طبیعی چیست؟

با وجود روش‌های مختلفی برای جلوگیری از بارداری (Birth control/Contraception)، گروهی از خانم‌‌ها سعی می‌کنند با توجه به چرخۀ قاعدگی، زمان تخمک گذاری و علائمی مانند ترشحات واژن به مدیریت مقاربت با شریک جنسی خود بپردازند. علت پریود نشدن بعد از جلوگیری طبیعی (Fertility Awareness) و استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری صرفاً به خاطر استفاده از این روش‌ها نیست. خانم‌ها ممکن است به خاطر مشکلات تیروئید، قرار گرفتن در شرایط بارداری، شروع شیردهی و یا استفاده از برنامۀ غذایی خاص، با تأخیر پریود رو به رو شوند. 

روش جلوگیری طبیعی (Fertility Awareness)

سبک زندگی همواره در مدیریت شرایط مختلف زندگی خانم‌ها و آقایان مؤثر بوده‌ است. این موضوع می‌تواند در کنترل باروری خانم‌ها و فرزندآوری آنها نیز مؤثر باشند. با اینکه روش‌های طبی مختلفی برای جلوگیری از بارداری وجود دارند، خانم‌ها می‌توانند بدون استفاده از این روش‌ها، تا حدی به جلوگیری از بارداری بپردازند. به این راهکارها جلوگیری طبیعی می‌گویند. در زبان انگلیسی نیز اصطلاحات رایج برای جلوگیری طبیعی، آگاهی از باروری (Fertility Awareness) یا (Natural Family Planning) هستند. 

برای جلوگیری طبیعی باید چند کار زیر را در برنامۀ خود قرار دهید:

بررسی سیکل قاعدگی

شما در طی چند ماه مداوم و با کمک تقویم می‌توانید سیکل قاعدگی خود را بررسی کنید. به این ترتیب آگاه هستید که تخمدان‌های شما هر ماه، چه زمانی یک تخمک آزاد می‌کنند. در نتیجه زمان مناسبی را برای بارداری می‌توانید تعیین کنید. البته این راهکار برای افرادی که پریود منظم دارند، کاربردی خواهد بود. 

بررسی مخاط دهانۀ رحم

مخاط دهانۀ رحم مایعی است که هر ماه توسط دهانۀ رحم ساخته و از طریق واژن خارج می‌شود. بررسی روزانۀ ترشحات واژن، یک راه اثبات شده برای تعیین روزهای باروری شما خواهد بود. زیرا این ترشحات متأثر از تغییرات هورمونی و فازهای مختلف سیکل قاعدگی قرار دارند. به نحوی که پیش از تخمک گذاری با مایعی رقیق و چسبنده مواجه می‌شوید. در حالی که حجم آن بیشتر از زمان‌های دیگر است. اما پس از تخمک گذاری، میزان مخاط دهانۀ رحم کاهش می‌یابد و غلظت آن بیشتر می‌شود.

برای پیشگیری از بارداری به خانم‌ها توصیه می‌شود از همان روز اول که متوجه غلیظ شدن مخاط دهانۀ رحم می‌شوند، از مقاربت جنسی خودداری کنند. هنگامی که متوجه رقیق شدن این ترشحات شدند، می‌توانند با اطمینان از سپری شدن فاز تخمک گذاری، رابطۀ جنسی داشته باشند. البته نباید فراموش کرد که غلظت ترشحات واژن تحت تأثیر استرس، معاینات لگن، رابطۀ جنسی، مصرف داروها، شیردهی و استفادۀ از محصولات بهداشتی بانوان تغییر می‌کند.

شیردهی

خانم‌های شیردهی که نوزادان کمتر از ۶ ماهه را تغذیه می‌کنند، به دلیل تغییر در سطح هورمون‌های جنسی، کمتر شانس بارداری دارند. به این ترتیب سبک زندگی خانم‌های شیرده تغییر کرده و با لکه بینی و تأخیر در پریود مواجه خواهند شد.

اندازه گیری دمای بدن

دمای بدن خانم در حالت استراحت (دمای پایۀ بدن)، با تغییر سطوح هورمونی هر ماه تغییر می‌کند. به این ترتیب به محض بیدار شدن و قبل از بیرون آمدن از رختخواب، دمای بدن خود را از طریق دهان اندازه گیری کنید.
جالب است بدانید که دمای پایۀ بدن در طول تخمک گذاری افزایش می‌یابد و تا زمان آغاز خونریزی پریود کمی بالاتر از دمای پایه باقی می‌ماند. بررسی روزانۀ دمای پایۀ بدن می‌تواند به تعیین زمان تخمک گذاری کمک کند.

فراموش نکنید که بارورترین روزهای سیکل قاعدگی شما چند روز قبل از تخمک گذاری تا حداکثر یک روز بعد از تخمک گذاری هستند. استفاده از روش «دمای پایۀ بدن» به تنهایی شما را از زمان دقیق تخمک گذاری آگاه نمی‌کند. به همین دلیل توصیه می‌شود که از روش‌های دیگر نیز استفاده کنید.

خارج کردن آلت تناسلی

گاهی مرد در جلوگیری طبیعی نقش دارد. روش (Withdrawal Method)، به بیرون کشیدن آلت تناسلی از واژن در هنگام مقاربت و قبل از انزال گفته می‌شود. البته پزشکان معتقدند که این روش، راهکار خیلی مؤثری برای جلوگیری از بارداری نیست. زیرا ممکن است تعداد محدودی اسپرم در اثر نشت مایع منی (Semen Leakage)، پیش از خروج آلت تناسلی از واژن وارد دستگاه تناسلی زن شوند و همین باعث بارداری شود.

روش‌های جلوگیری از بارداری کدام هستند؟

خانم‌ها برای جلوگیری از بارداری روش‌های مختلفی را به کار می‌برند که در دو گروه کلی روش‌های هورمونی و غیر هورمونی قرار دارند. استفاده از این روش‌ها هر کدام شرایطی دارد. از طرفی ممکن است که کاربران با مشاهدۀ تقویم قاعدگی خود شرایطی مانند تأخیر در پریود شدن را تجربه کنند که گاهی طبیعی است و در شرایطی هم لازم است با پزشک در خصوص آنها مشورت کنند. در ادامه به معرفی این روش‌ها پرداخته می‌شود.

روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری

روش‌های هورمونی با داشتن هورمون‌های استروژن و پروژسترون، نقش ممانعت کنندۀ خود را ایفا می‌کنند. داروها، حلقه‌های واژینال، ایمپلنت‌ها و آمپول‌های ضد بارداری در این گروه قرار می‌گیرند.

داروهای هورمونی

داروهایی که شامل هر دو هورمون استروژن و پروژسترون هستند، باید به مدت ۲۱ تا ۲۴ روز، به شکل روزانه مصرف شوند. بعد از ۴ تا ۷ روز قرص نخوردن، فرصتی برای پریود شدن فراهم می‌شود. البته بعضی از خانم‌ها در مدت زمان عدم مصرف قرص، از دارونماهای غیر فعال یا پسیو (Passive) حاوی آهن و فولات استفاده می‌کنند تا برنامۀ منظم قرص خوردن را داشته باشند. دارونماهای حاوی آهن، کمبود آهن بدن را رفع می‌کنند اما آنهایی که دارای فولات هستند، ریسک بارداری را بعد از قطع داروهای  پیشگیری از حاملگی کاهش می‌دهند.

باید توجه داشت که بعضی از قرص‌های ضد بارداری تنها حاوی پروژسترون هستند. بعضی موارد هم تنها استروژن دارند. به همین دلیل به خانم‌ها توصیه می‌شود که حتماً آنها را تحت نظر پزشک مصرف کنند.

حلقه‌های واژینال یا چسب ضد بارداری

حلقه‌های واژینال و چسب‌های ضد بارداری، ابزارهای حاوی هورمون‌های استروژن و پروژسترون هستند که باید ۲۱ روز پیاپی استفاده شده و ۷ روز آنها را مصرف نکرد. با این روش نیز، برای خانم‌ها فرصتی به وجود می‌آید که بعد از یک وقفه، مجدداً خونریزی پریود را در برنامۀ سیکل قاعدگی خود قرار دهند.
در مورد چسب‌های ضد بارداری هر هفته یک چسب روی یک ناحیۀ پوست گذاشته شود. در هفتۀ بعد نیز چسب بعدی در همان محل قرار داده شده و تا سه هفته این روند ادامه می‌یابد. سپس یک هفته چسب گذاشته نمی‌شود.
دقت داشته باشید که اگر چسب را بعد از دو روز از موعد مقرر روی پوست بچسبانید، باید از شیوۀ جانشین استفاده کنید. به این ترتیب احتمال بارداری در این زمان به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد.

ایمپلنت

ایمپلنت یک میلۀ کوچک به اندازۀ کبریت ولی حاوی استروژن است. این ابزار استروژن را به آرامی وارد جریان خون می‌کند. تنها ۰.۰۵ درصد خانم‌هایی که ایمپلنت گذاشته‌اند، در جلوگیری از بارداری ناموفق بوده‌اند. تأثیرگذاری بالای ایمپلنت به حدی بوده که خانم‌هایی که رابطۀ جنسی محافظت نشده داشته‌اند، باز هم با استفاده از ایمپلنت در هر زمانی از چرخۀ قاعدگی توانسته‌اند احتمال بارداری را بسیار کاهش دهند.

نکتۀ مهمی را باید در نظر داشت و آن هم این که، مهم‌ترین عارضۀ جانبی ایمپلنت، پریود نامنظم یا توقف پریود خواهد بود.

آمپول‌های ضد بارداری

خانم‌ها می‌توانند از آمپول‌های ضد بارداری استفاده کنند که به صورت عضلانی و وریدی تزریق می‌شوند. عموماً از این روش به صورت هر سه ماه یک بار استفاده می‌شود. گزارش‌ها نیز نشان داده که تنها ۰.۲ درصد از کاربران این روش، پیشگیری از حاملگی ناموفق داشته‌اند. اگر خانم‌ها ۵ تا ۷ روز بعد از آغاز پریود، آمپول را تزریق نکنند، برای به کار بردن این روش باید از روش پیشگیری طبیعی دیگری نیز همزمان استفاده کنند تا اثر آمپول بیشتر باشد.

از عوارض جانبی مهم این روش، پریود نشدن است. گزارش‌های مراکز تحقیقاتی در سال ۲۰۲۳ نشان داده که حدود یک سوم کاربران تا ۳ ماه بعد از تزریق آمپول ضد بارداری، پریود نشده‌اند. یک سوم دیگر از کاربران نیز بیش از ۱۱ روز از هر ماه با مشکل خونریزی یا لکه بینی مواجه هستند. گاهی ۷۰ درصد خانم‌هایی که از این روش استفاده کرده‌اند، بعد از ۲ سال از زمان استفاده، مجدداً پریود نشده‌اند.

روش‌های غیر هورمونی، علت پریود نشدن بعد از جلوگیری 

علاوه بر روش‌های هورمونی، روش‌هایی وجود دارند که بدون اعمال هورمون‌ها، منجر به پیشگیری از حاملگی می‌شوند. برای نمونه می‌توان به دیافراگم، (IUD) مسی، کاپ‌های دهانۀ رحم، اسپرم کش‌ها، ژل واژینال، کاندوم و توبکتومی اشاره کرد.

دیافراگم

دیافراگم یک فنجان سیلیکونی شکل است که خانم‌ها پیش از رابطۀ جنسی در واژن قرار می‌دهند. به این ترتیب دیافراگم مانع از ورود اسپرم‌ها به درون دستگاه تناسلی خانم‌ها می‌شود. اگر از این ابزار همراه با اسپرم کش استفاده شود، احتمال بارداری به حداقل مقدار می‌رسد. اما با استفاده از دیافراگم به تنهایی، ۶ درصد ناموفق بوده است.

(IUD) مسی

ابزار شناخته شدۀ دیگری که برای جلوگیری از بارداری استفاده می‌شود، آی یو دی نام دارد. این ابزار (T) شکل پلاستیکی را درون رحم قرار می‌دهند. آی یو دی با یک لایۀ مسی پوشیده شده است و برای اسپرم‌ها سمی خواهد بود. همین اثر مانع از شنا کردن اسپرم در واژن برای بارور کردن تخمک خواهد شد. علاوه بر این، مانع از لانه گزینی تخمک بارور شده در دیوارۀ رحم می‌شود.

این روش ۹۹ درصد مواقع جوابگوست، ولی نازک شدن دیوارۀ رحم، سبک شدن خونریزی پریود و گاهی عقب افتادن و پریود نشدن را در پی دارد.

کاپ سیلیکونی

کاپ سیلیکونی یکی از روش‌های مناسب برای پیشگیری از بارداری محسوب می‌شود. این کاپ در ناحیۀ دهانۀ رحم قرار می‌گیرد. این ابزار مانع از فعالیت بارور کنندگی اسپرم در دستگاه تناسلی می‌شود. برای نصب کاپ باید به پزشک مراجعه کنید. در ضمن استفاده از کاپ همراه با اسپرم کش، احتمال موفقیت در جلوگیری از بارداری را بیشتر می‌کند.

با این حال استفاده از کاپ سیلیکونی به تنهایی در ۲۰ درصد مواقع نمی‌تواند مانع از بارداری خانم‌ها شود. 

اسفنج ضد بارداری

اسفنجی وجود دارد که خانم‌ها برای جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنند. این اسفنج مانند کاپ سیلیکونی و دیافراگم مانع از ورود اسپرم به دستگاه تناسلی می‌شود. تفاوت مهمی که اسفنج با کاپ و دیافراگم دارد، وجود اسپرم کش در این ابزار است. به این ترتیب خانم‌ها دیگر نیاز ندارند که از اسپرم کش مجزا همراه با اسفنج ضد بارداری استفاده کنند.

اسفنج‌ها در ۹۱ درصد مواقع مانع از رخ دادن بارداری در خانم‌هایی می‌شوند که تا کنون باردار نشده‌اند. اما درباره خانم‌هایی که تجربۀ بارداری داشته‌اند، این روش تنها در ۷۶ درصد مواقع اثرگذار بوده است.

ابزار اسپرم کش

اسپرم کش (Spermicide) راهکاری شیمیایی برای کشتن اسپرم‌هایی است که وارد واژن شده‌اند. این ابزارها به شکل‌های مختلف از جمله شیاف، ژل و فوم قابل استفاده هستند. از اسپرم کش همراه با سایر روش‌های غیر هورمونی پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند. اما باید توجه داشت که این ابزار، ماده‌ای شیمیایی است و شاید حساسیت زا باشد و افراد با علائمی مانند خارش، سوزش و سایر نشانه‌های آلرژیک مواجه شوند.

ژل واژینال

ژل واژینال هم پیش از رابطۀ جنسی در واژن تعبیه می‌شود. این ابزار مانع از افزایش سطح اسیدیتۀ واژن می‌شود. به این ترتیب اسپرم نمی‌تواند به سمت تخمک حرکت کند و احتمال بارداری در ۸۶ درصد مواقع از بین می‌‎رود. البته استفاده از دیافراگم، کاندوم و سایر روش‌ها همزمان با ژل، میزان موفقیت در پیشگیری از حاملگی را افزایش می‌دهد.

روش‌های دیگری از جمله استفاده از کاندوم و یا انجام عمل توبکتومی روی خانم‌ها یا وازکتومی برای آقایان هستند که مانع از بارداری خانم‌ها خواهند شد.

روش‌های خانگی پیشگیری از بارداری

نوشیدنی‌های مختلفی نیز در پیشگیری از بارداری اثر دارند. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دمنوش دارچین و لیمو
• عرق گیاهی زنجبیل
• دمنوش جعفری
• دمنوش زعفران
• دمنوش رازیانه
• دمنوش برگ تربچه

گروهی از خانم‌ها که قصد شیردهی دارند یا از بی نظمی قاعدگی رنج می‌برند، امکان استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری را ندارند. این خانم‌ها، می‌توانند روش‌های خانگی جلوگیری را نیز مورد بررسی قرار دهند. البته نباید فراموش کرد که این روش‌های پیشگیری، تأثیرگذاری بالایی مانند روش‌های جلوگیری را ندارند. اما در صورت الزام، می‌توان از آنها استفاده کرد.

باورهای غلط در مورد روش‌های جلوگیری از بارداری

مردم در دهه‌های گذشته باورهایی دربارۀ راهکارهای پیشگیری از بارداری داشته‌اند. در سال‌های اخیر که علم پیشرفت کرده و فناوری‌های ارتباطی باعث انتشار اطلاعات علمی میان مردم شده‌اند، این باورها تا حد زیادی منسوخ شده‌اند. برای مثال برخی معتقد بودند که شستشوی واژن پس از رابطۀ جنسی مانع از بارداری می‌شود.

برخی از خانم‌ها معتقد بودند که شرایط بدن نقشی در پیشگیری از بارداری ندارد. گاهی نیز گروهی بر این باور بوده‌اند که اگر خانم در زمان مقاربت جنسی به ارگاسم نرسد، بارداری اتفاق نمی‌افتد. در نتیجه تلاش می‌کردند، بدون اینکه خانم ارگاسم را تجربه کند، رابطۀ جنسی را به پایان برسانند. در حالی که تمام این باورها غلط بودند.

عوامل مؤثر در پریود نشدن کدام هستند؟

علاوه بر راهکارهای فوق که به آنها پرداختیم، علل دیگری را می‌توانیم توضیح دهیم که شما با وجود آنها متوقف شدن پریود بعد از جلوگیری را تجربه می‌کنید. در حقیقت اگر شما از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنید، به خاطر استرس، رژیم غذایی، چاق یا لاغر شدن شدید، مصرف داروها، قرار گرفتن در دورۀ بارداری یا شیردهی و مشکلات تیروئید، احتمالاً با تأخیر پریود رو به رو شوید.

استرس

استرس یکی از عواملی است که با تأثیرگذاری بر هیپوتالاموس و هیپوفیز، ترشح هورمون‌های (FSH) و (LH) را تحت الشعاع قرار می‌دهد. این در حالی است که استرس باعث کاهش سطح استروژن نیز می‌شود. به این ترتیب عملکرد تخمدان‌ها هنگام فاز لوتئال و فاز تخمک گذاری و همچنین ضخیم شدن و ریزش دیوارۀ رحم از روال طبیعی خود خارج می‌شوند. با اینکه خانم از روش جلوگیری از بارداری استفاده نمی‌کند، با تأخیر یا بی نظمی پریود مواجه می‌شود.

رژیم غذایی

پیروی از رژیم غذایی سالم، تأمین ویتامین‌ها، پروتئین، اسید چرب، آهن، منیزیم و سایر مواد معدنی را به دنبال دارد. این در حالی است که اگر مواد خوراکی سالم و مکمل‌های غذایی در برنامۀ رژیم نباشند، دستگاه تناسلی، مغز و سایر اندام‌ها از عملکرد طبیعی خود فاصله می‌گیرند. این اختلالات با توجه به رژیم افراد و شرایط هورمونی ناشی از استفاده از ابزارهای پیشگیری از بارداری در روند پریود نشدن اثرگذار هستند.

قرار گرفتن در دورۀ بارداری یا شیردهی

یکی از مهم‌ترین عللی که باعث توقف پریود شدن می‌شود، بارداری و یا ورود خانم به دورۀ شیردهی است. در حقیقت علت پریود نشدن بعد از جلوگیری از بارداری، ممکن است ناموفق بودن روش پیشگیری و ورود بانوان به دورۀ بارداری باشد. علاوه بر این، خانم‌ها در زمان شیردهی با تغییرات هورمونی و ترشح پرولاکتین مواجه می‌شوند. به این ترتیب، ترشح هورمون استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد و حدود یک تا دو ماه پس از شروع دورۀ شیردهی، اولین خونریزی پریود رخ می‌دهد.

مصرف داروها

داروهای هورمونی، داروهای مربوط به شیمی درمانی، داروهای اختلالات تیروئید و سایر قرص‌هایی که برای درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک، فیبروم رحم و حتی سرطان‌ها استفاده می‌شوند، ترشح هورمون‌های جنسی زنانه را از روند طبیعی خارج می‌کنند. به همین دلیل خانم‌ها در طی درمان بیماری‌های مختلف متوجه اختلال در عملکرد دستگاه تناسلی و تأخیر در پریود می‌شوند. علاوه بر این، ممکن است این داروها باعث توقف پریود شوند. بنابراین باید همزمان تحت نظر پزشک زنان و زایمان هم باشند.

عقب افتادن پریود چه مشکلاتی به همراه دارد؟

علت پریود نشدن بعد از جلوگیری، فقط «بارداری» نیست. گاهی مشکلاتی مانند سندروم  تخمدان پلی کیستیک، فیبروم رحم یا اندومتریوز باعث عقب افتادن پریود بعد از اتمام استفاده از روش‌های پیشگیری می‌شوند. بنابراین باید دنبال درمان این بیماری‌ها بود. 

 اگر پریود با تأخیر شروع شود، احتمالاً خانم با چالش‌هایی از جمله افزایش یا کاهش وزن، اختلال در متابولیسم بدن، مشکلات قلب و عروق و بی خوابی مواجه خواهد شد. از طرفی، نوسانات خلقی یا ابتلای فرد به افسردگی به دنبال عقب افتادن پریود ممکن است رخ دهند. به همین دلیل بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرد. سپس با استفاده از روش درمانی درست، مانند مصرف داروها، استفاده از مدیتیشن، تغییر رژیم غذایی و اختصاص دادن زمانی به ورزش، مشکلات  را به حداقل رساند.

تأخیر در پریود چه زمانی خطرناک است؟

خانم‌هایی که از روش‌های پیشگیری از حاملگی استفاده می‌کنند، اگر بعد از اتمام دورۀ استفاده از روش جلوگیری، پریود نشوند، نگران خواهند شد. اما باید در نظر داشت که این موضوع همیشه نگران کننده نیست. با این حال توصیه می‌شود که برای بررسی دقیق‌تر به پزشک مراجعه کرد. در صورت وجود بیماری، درمان سریع آغاز می‌شود و خانم بر اساس تقویمی منظم خونریزی پریود را تجربه می‌کند.

چند روز تأخیر در پریود طبیعی است؟

بر اساس مطلب منتشر شده در سایتی علمی و معتبر، عموماً تأخیر در پریود تا ۷ روز اتفاق می‌افتد. این نکته در سایت‌های علمی دیگر نیز مشاهده می‌شود. اما توصیه می‌شود، در صورت تأخیر در پریود و بی اطلاعی از علل به وجود آورنده این شرایط با پزشک مشورت شود.

نکات مهم دربارۀ علل پریود نشدن بعد از جلوگیری طبیعی

• خانم‌ها برای جلوگیری از بارداری روش‌های مختلفی را به کار می‌برند که در دو گروه کلی روش‌های هورمونی و غیر هورمونی قرار دارند.
• داروها، حلقه‌های واژینال، ایمپلنت‌ها و آمپول‌های ضد بارداری از روش‌های هورمونی هستند. در حالی که دیافراگم، (IUD) مسی، کاپ‌های دهانۀ رحم، اسپرم کش‌ها، ژل واژینال، کاندوم و توبکتومی از روش‌های غیر هورمونی پیشگیری از بارداری محسوب می‌شوند.
•  پیگیری سیکل قاعدگی با کمک تقویم، توجه به مخاط دهانۀ رحم، بررسی روزانۀ دمای پایۀ بدن، شیردهی و خروج آلت تناسلی مرد پیش از ارگاسم از روش‌های طبیعی جلوگیری هستند.
• استرس، رژیم غذایی، چاق یا لاغر شدن شدید، مصرف داروها، قرار گرفتن در دورۀ بارداری یا شیردهی و مشکلات تیروئید باعث تأخیر در پریود می‌شوند.
• تأخیر در پریود عموماً تا ۷ روز طبیعی است.
• شما می‌توانید با نصب اپلیکیشن هرلایف، از مشاورۀ پزشکی، تقویم بارداری و اطلاعات سودمند وبلاگ این مجموعه استفاده کنید.

سؤالات متداول پریود نشدن بعد از جلوگیری طبیعی