عفونت قارچی واژن: علل، علائم، روش‌های درمان

عفونت قارچی یکی از بیماری‌های شایع است که می‌تواند قسمت‎‌های مختلف بدن مثل پوست، ناخن و مو را درگیر کند. عفونت قارچی واژن نیز یکی از این نمونه‌هاست که می‌تواند باعث ناراحتی و خارش شدید، سوزش واژن یا ترشحات سفید در واژن شود.

داروهای ضد قارچ مخصوص واژن که به صورت کرم، قرص و شیاف واژینال موجود هستند، می‌توانند این عفونت را درمان کنند. اما تشخیص زودهنگام بیماری بسیار مهم است، زیرا می‌تواند به درمان سریع‌تر و پیشگیری از عود آن کمک کند. 

عفونت قارچی واژن چیست و چگونه است؟

واژن به طور معمول از یک تعادل در باکتری‌ها و مخمرها تشکیل شده است. هورمون استروژن به رشد باکتری‌هایی به نام لاکتوباسیل کمک می‌کند که باعث از بین رفتن میکروارگانیسم‌های مضر واژن می‌شوند. روندی که به سالم نگه داشتن واژن کمک می‌کند. از طرف دیگر، کاندیدا آلبیکنس (Candida Albicans) قارچی است که به مقدار کمی روی قسمت‌های مختلف بدن زندگی می‌کند.

این قارچ مخمری است که در صورت عدم تعادل با باکتری‌های سالم بدن، مسئول بروز عفونت‌های مختلفی مثل عفونت قارچی واژن است. بنابراین زمانی که قارچ کاندیدا بیش از حد تعادل با باکتری‌های مفید رشد پیدا کند، عفونت قارچی واژن را به دنبال دارد. این عفونت مخمری که با نام کاندیدیازیس واژینال (vaginal candidiasis) نیز شناخته می‌شود، علائم آزار دهنده‌ای دارد که ناراحتی فرد مبتلا را به دنبال خواهند داشت. 

بر اساس آمارها این بیماری شیوع بالایی دارد و تخمین زده می‌شود که ۷۵ درصد از زنان حداقل یک بار در طول زندگی خود به عفونت قارچی مبتلا شده‌اند. عفونت قارچی واژن ممکن است در هر زمانی  به هر دلیلی ایجاد شود، با این حال برخی عوامل روی تشدید یا افزایش احتمال بروز آن نقش دارند. با این وجود، این عفونت به راحتی و با سرعت بالایی قابل درمان است.

علائم عفونت قارچی واژن

عفونت‌های مخمری بسیار شایع هستند، زیرا عوامل زیادی می‌توانند تعادل کاندیدا را در بدن به راحتی از بین ببرند. زمانی که فرد به این عفونت مبتلا می‌شود علائم مختلفی را از خود بروز می‌دهد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• خارش، سوزش و تورم واژن (قسمت داخلی یا بیرونی اندام تناسلی زن)
• ترشحات آبکی یا غلیظ، سفید، بدون بو و شبیه به پنیر دلمه
• درد و ناراحتی حین رابطۀ جنسی
• درد یا سوزش حین ادرار کردن

مرتبط بخوانید: شناخت ترشحات غیرطبیعی واژن

دلایل عفونت قارچی واژن

دلایل زیادی وجود دارند که می‌توانند باعث برهم خوردن تعادل باکتری‌های مفید و قارچ‌ها شوند و عفونت واژن را به دنبال داشته باشند. عللی که در ادامه بررسی می‌کنیم:

تغییرات هورمونی

یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به عفونت قارچی واژن، تغییرات در سطح هورمون‌های بدن است. سطح استروژن ممکن است در زمان‌های مختلفی مثل دوران بارداری افزایش پیدا کند که در این صورت محیط واژن برای رشد قارچ‌ها مساعد خواهد شد. تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی نیز بر تعادل باکتری‌های مفید واژن تأثیر گذاشته و خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند.

سطح استروژن در دوران یائسگی نیز کاهش پیدا کرده و روی فلور واژن (Vaginal flora) تأثیر خواهد داشت که افزایش احتمال خطر ابتلا به عفونت قارچی واژن را به دنبال دارد. برخی از انواع قرص‌های ضد بارداری نیز می‌توانند سطح استروژن را افزایش داده و در نتیجه خطر عفونت قارچی را بالا ببرند.

ضعیف شدن سیستم ایمنی

اگر به هر دلیلی سیستم ایمنی شما ضعیف شود، احتمال بیشتری وجود دارد که به عفونت قارچی واژن مبتلا شوید. برای مثال افرادی که به ویروس (HIV) مبتلا هستند، چون سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها خصوصاً نوع قارچی خواهند بود. دیابت نیز باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود که ممکن است افراد را بیشتر در معرض عفونت قارچی قرار دهد.

یکی دیگر از مواردی که می‌تواند سیستم ایمنی را ضعیف کند و خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهد، استفاده از داروهای سرکوب کنندۀ این سیستم مثل کورتیکواستروئیدها و داروهای شیمی درمانی هستند.

مصرف آنتی بیوتیک‌ها

آنتی بیوتیک‌ها برای نابودی باکتری‌های بیماری زا تجویز می‌شوند. با این حال در برخی موارد باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید واژن نیز خواهند شد. عاملی که با بر هم زدن تعادل واژن، رشد بیش از حد قارچ‌ها را به دنبال خواهد داشت. 

عادات بهداشتی نامناسب

پوشیدن لباس‌های زیر تنگ یا نامناسب با جنس غیر نخی باعث می‌شود تا رطوبت و گرما در ناحیۀ تناسلی حبس و محیط مناسبی برای رشد قارچ‌ها فراهم شود. از طرف دیگر، استفاده از شوینده‌های قوی برای تمیز کردن واژن یا خوشبوکننده‌های معطر مثل دوش یا اسپری واژینال با بر هم زدن تعادل باکتری‌ها و قارچ‌های واژن، خطر ابتلا به عفونت را در پی دارند. 

استرس

بر اساس تحقیقات ارائه شده در سایت وب ام دی (WebMD) قارچ کاندیدا مانند دیگر موجودات زنده به استرس پاسخ می‌دهد. پاسخی که باعث ایجاد بیماری می‌شود. از طرف دیگر، استرس خود عاملی برای تضعیف سیستم ایمنی و به دنبال آن، افزایش احتمال عفونت قارچی واژن است.

سایر عوامل

عفونت قارچی یک عفونت مقاربتی محسوب نمی‌شود، با این حال قابلیت انتقال به شریک جنسی را دارد. بنابراین رابطۀ جنسی نیز عاملی مهم در بروز عفونت قارچی است. مصرف بیش از حد قند در غشاهای مخاطی واژن می‌تواند مکانی مناسب برای رشد مخمرها و قارچ‌ها ایجاد کند. رژیم غذایی با کربوهیدرات تصفیه شدۀ بیش از حد یا مخمر نیز در این دسته جای می‌گیرند.

عوارض عفونت قارچی واژن

عفونت قارچی درمان نشده می‌تواند بسته به زمان ابتلا و شرایط بیمار عوارضی را به دنبال داشته باشد. کاندیدا عاملی برای تحریک پوست است. بنابراین اگر بدون درمان رها شود، ممکن است خونریزی از واژن و زخم‌های باز را در پی داشته باشد. این علائم در قسمت بیرونی ناحیۀ تناسلی خصوصاً اگر پوست با خارش همراه باشد، بیشتر بروز پیدا خواهند کرد. بنابراین زخم‌های عفونی، ورم ناحیۀ مورد نظر یا ترک خوردگی پوست دور از انتظار نخواهند بود. 

یکی دیگر از عوارض عفونت‌های قارچی مکرر یا درمان نشده، مانع شدن از بارداری است. مخمر عامل این عفونت با تأثیر روی مخاط واژن، باعث پوشانده شدن دهانۀ رحم و ضخیم کردن آن می‌شود. در این شرایط اسپرم قابلیت حرکت به سمت لولۀ فالوپ و لقاح با تخمک را نخواهد داشت. 

تفاوت عفونت قارچی و باکتریایی واژن

اگرچه عفونت‌های قارچی و باکتریایی هر دو تا حدودی علائمی مشابه دارند و می‌توانند باعث ترشح غیر معمول از واژن شوند، اما بر خلاف تصور بیشتر زنان این دو با هم فرق دارند. نکتۀ جالب اینجاست که ممکن است به صورت همزمان به هر دو عفونت واژن مبتلا باشید. از مواردی که باعث تفاوت این دو بیماری می‌شوند، می‌توانیم به گزینه‌های زیر اشاره کنیم:

علت 

عفونت قارچی عموماً بر اثر رشد بیش از حد مخمر کاندیدا ایجاد می‌شود. در حالی که رشد بیش از حد باکتری‌های واژن عامل ایجاد عفونت (BV) است.

علائم

ترشحات ناشی از عفونت قارچی غلیظ (شبیه به پنیر)، سفید رنگ و اغلب بدون بو هستند . این در حالی است که ترشحات عفونت باکتریایی دارای غلظت کم، به رنگ سبز، زرد یا خاکستری هستند و بوی نامطبوعی دارند. از سایر علائم عفونت قارچی می‌توانیم به مواردی همچون سوزش (ادرار و رابطۀ جنسی) درد، خارش واژن و اطراف دهانۀ واژن و همچنین قرمزی و تورم در این ناحیه اشاره کنیم. در حالی که عفونت باکتریایی خارش و سوزش حین ادرار را به دنبال دارد.

نوع درمان

یک تفاوت دیگر این دو عفونت، در نحوۀ درمان آن‌هاست. به طوری که عفونت‌های باکتریایی با آنتی بیوتیک درمان می‌شوند، اما نمونه‌های قارچی با ضد قارچ بهبود پیدا می‌کنند. به همین دلیل شاید بسیاری از خانم‌ها به صورت خودسرانه برای عفونت قارچی خود آنتی بیوتیک مصرف کنند که در چنین شرایطی درمان نمی‌شوند، زیرا آنتی بیوتیک روی قارچ‌ها بی اثر است. 

عفونت قارچی مقاوم

بیماری دیگری که می‌توانیم نام ببریم، بیماری عفونت قارچی مقاوم است، به خصوص زمانی که به درمان‌های معمول پاسخ ندهد، می‌تواند بسیار آزاردهنده و نگران‌کننده باشد. عفونت قارچی مقاوم، به عفونتی گفته می‌شود که علیرغم استفاده از داروهای ضد قارچ، همچنان باقی می‌ماند یا به سرعت عود می‌کند. این شرایط ممکن است به دلایل متعددی مثل سیستم ایمنی ضعیف، تکرار درمان‌های خودسرانه، عفونت‌های همزمان، نوع قارچ و شرایط بهداشتی فرد رخ دهد. درمان این نوع عفونت واژن نیازمند بررسی دقیق‌تری است. 

در این شرایط پزشک ممکن است از چندین روش درمانی به شکل ترکیبی استفاده کند. برای مثال درمان با داروهای ضد قارچ قوی‌تر، درمان طولانی مدت، استفاده از مکمل و شناسایی و درمان علل زمینه‌ای روش‌هایی هستند که ممکن است در از بین بردن این نوع عفونت از سوی پزشک به کار برده شوند. توجه داشته باشید که درمان نکردن عفونت مقاوم واژن ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد. 

عفونت قارچی واژن در بارداری

جالب است بدانید که عفونت‌های قارچی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از زنان باردار را مبتلا می‌کنند، زیرا بالا رفتن سطح استروژن، محیط مطلوب‌تری را برای بروز این عفونت فراهم می‌کند. اگرچه برخی از زنان به دلایل ژنتیکی، بیشتر از سایرین به این بیماری مبتلا می‌شوند. در واقع برخی از جهش‌های ژنی ممکن است با توانایی سیستم ایمنی بدن برای دفاع در برابر مخمر کاندیدا تداخل داشته و عاملی برای عفونت مکرر شوند. این استعداد ارثی در ابتلا به عفونت قارچی، کاندیدیازیس خانوادگی نام دارد.

اما سؤالی که برای مادران باردار ایجاد می‌شود این است که آیا عفونت قارچی تأثیری منفی روی بارداری دارد؟ خیر، عفونت مخمری روی کودک در حال رشد اثری ندارد. به همین دلیل اگر خانمی باردار و مبتلا به این عفونت بوده، اما علائمی نداشته باشد، برخی پزشکان درمانی برای او تجویز نمی‌کنند. با این حال عفونت‌های قارچی علامت دار، بدون درمان بدتر می‌شوند. به طوری که عفونت‌های پوستی ناشی از خاراندن مکرر، پوست ترک خورده را به دنبال دارند. 

این عفونت در زنان شیرده از شیوع کمتری برخوردار است، زیرا سطح استروژن طی این دوره کاهش چشمگیری دارد. حالتی که رشد مخمر را دشوار می‌کند. اما در صورت ابتلا درمان با تجویز پزشک انجام می‌شود.

تشخیص عفونت قارچی واژن

تشخیص عفونت قارچی معمولاً با پرسش از علائم شما انجام می‌شود. سپس پزشک ممکن است از روش‌های تشخیصی زیر نیز استفاده کند:

معاینۀ لگن

پزشک از طریق مشاهدۀ دستگاه تناسلی خارجی، علائم عفونت مثل بثورات پوستی احتمالی را بررسی می‌کند. سپس از طریق ابزار مخصوص معاینۀ داخلی به نام اسپکولوم، واژن را معاینه و مخاط آن را بررسی می‌کند. این ابزار به باز نگه داشتن واژن برای بررسی واژن تا دهانۀ رحم کاربرد دارد.

آزمایشات ترشحات واژن

بسته به شدت عفونت، پزشک ممکن است نمونه‌هایی از ترشحات و مایعات واژن را برای فرستادن به آزمایشگاه جمع آوری کند. این کار می‌تواند به شناسایی نوع قارچ و تجویز درمان مؤثرتر آن کمک کننده باشد.

درمان دارویی عفونت قارچی واژن

درمان عفونت واژینال قارچی، به شدت علائم و میزان عفونت بستگی دارد. در این حالت پزشک برای شرایط گوناگون درمان خاصی را تجویز خواهد کرد:

درمان واژینال کوتاه مدت

اگر از آن دسته خانمهایی هستید که علائم خفیفی دارید، مصرف یک داروی ضد قارچ به مدت ۳ تا ۷ روز، اغلب کل عفونت را از بین می‌برد. دارو به شکل پماد، قرص، شیاف و کرم در دسترس است و معمولاً در بار اول به صورت واژینال استفاده می‌شود.

داروی خوراکی تک دوز

این درمان برای عفونت‌های کم تا متوسط کاربرد دارد. پزشک اغلب از یک دوز خوراکی فلوکونازول استفاده می‌کند. البته اگر باردار باشید شاید مصرف داروهای خوراکی را توصیه نکند. اگر علائم کمی بیشتر باشند، این دارو در دو دوز دیگر به فاصلۀ ۳ روز تجویز می‌شود.

درمان واژینال با دوز طولانی

اگر شدت علائم عفونت شما بالا باشد، پزشک متخصص زنان ممکن است داروی ضد قارچ را برای مصرف روزانه تا ۲ هفتۀ متمادی تجویز کند. سپس در ادامۀ روند درمان مصرف همان دارو را برای مدت ۶ ماه و البته یک بار در هر هفته تجویز کند. 

داروی خوراکی چند دوز

اگر به صورت مکرر به عفونت قارچی مبتلا هستید، ممکن است پزشک به جای درمان واژینال، دو یا چند دوز از داروی ضد قارچ را به صورت خوراکی برای شما تجویز کند. البته این درمان برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.

درمان عفونت مقاوم

اگر عفونت شما به درمان پاسخ ندهد، پزشک ممکن است از درمان مخصوص استفاده کند. در این حال او کپسولی خاص را برای قرار دادن در واژن برای شما تجویز می‌کند. این دارو که از اسید بوریک تهیه شده است، در صورت مصرف خوراکی بسیار خطرناک و حتی کشنده خواهد بود. ضمن اینکه تنها برای درمان عفونت قارچی مداوم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درمان‌های خانگی عفونت قارچی واژن

علاوه بر درمان‌های دارویی و پزشکی، برخی از درمان‌های خانگی نیز ممکن است در کاهش علائم این عفونت مؤثر باشند. البته قبل از استفاده از هر کدام حتماً نظر پزشک خود را دربارۀ اثربخشی و عوارض آن بپرسید.

ماست یونانی

پروبیوتیک‌ها می‌توانند بدن را در برابر قارچ‌ها مقاوم کنند. در این بین، ماست یونانی بدون شکر و مواد افزودنی به عنوان یک پروبیوتیک حاوی باکتری‌هایی است که محیط واژن را سالم نگه می‌دارند و مانع از از رشد بیش از حد قارچ‌ها می‌شوند. شیاف‌ها و مکمل‌های پروبیوتیک نیز می‌توانند به درمان سریع‌تر بیماری کمک کنند.

روغن پونۀ کوهی

بر اساس اطلاعات موجود در سایت هلث لاین (Healthline) روغن پونۀ کوهی، برای کاهش علائم عفونت قارچی کاربردی است. برای استفاده از بیشترین خواص این روغن باید حتماً نوع ارگانیک و خالص آن را تهیه کنید. به این ترتیب از آن روی ناحیۀ آسیب دیده بمالید تا در رفع عفونت کمک کننده باشد.

سرکۀ سیب

یکی از درمان‌های محبوب عفونت قارچی حمام سرکۀ سیب است. برای بهره مندی از این خواص باید نصف فنجان سرکۀ سیب را به وان تمیز و حاوی آب ولرم اضافه کنید و ۲۰ دقیقه درون آن بنشینید. ترکیب اسیدی سرکه ممکن است برای از بین بردن هر گونه میکروارگانیسم مضر از جمله مخمر کمک کننده باشد.

پیشگیری از عفونت قارچی واژن

اگر از آن دسته خانم‌هایی هستید که به طور مکرر به عفونت قارچی واژن مبتلا می‌شوند، باید با اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا به این عفونت آگاه باشید. از جمله راهکارهای پیشگیرانه در این زمان می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:

• از لباس زیر نخی استفاده کنید تا هوا به خوبی در ناحیۀ تناسلی جریان داشته باشد.
• همیشه بعد از رفتن به دستشویی، ناحیۀ تناسلی خود را از جلو به عقب بشویید.
• اگر دیابت دارید، زیر نظر پزشک قند خون خود را به خوبی کنترل کنید.
• از استفاده از دستمال توالت ضخیم عطری یا زبر، اسپری‌های زنانه و نوار بهداشتی‌های معطر خودداری کنید.
• از پوشیدن شلوار، جوراب شلواری یا شورت‌های تنگ خودداری کنید.
• به هیچ وجه از دوش واژینال استفاده نکنید. 

مهم ترین نکات و راهنمای مراجعه به دکتر

اگر فکر می‌کنید که به عفونت قارچی واژینال مبتلا شده‌اید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. در ادامه به مهم‌ترین نکات در این زمینه می‌پردازیم.

زمان مراجعه به پزشک

• علائم شدید یا مداوم: اگر علائمی مانند خارش شدید، سوزش، قرمزی، تورم، ترشحات غلیظ و سفید رنگ، درد هنگام رابطه جنسی یا ادرار کردن دارید و این علائم با درمان‌های خانگی بهبود نیافتند، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
• عفونت‌های مکرر: اگر به طور مکرر به عفونت قارچی واژن مبتلا می‌شوید، حتی اگر علائم خفیف باشند، باید به پزشک مراجعه کنید.
• تغییرات غیرعادی در ترشحات: اگر ترشحات واژن شما بوی بدی می‌دهند، رنگ آن تغییر کرده یا همراه با خونریزی است، باید به پزشک مراجعه کنید.

اطلاعات مورد نیاز پزشک

• در مورد علائمی که دارید با پزشک خود صحبت کنید.
• لیست تمام داروهایی را که مصرف می‌کنید (چه با نسخه چه بدون نسخه و حتی داروهای گیاهی و مکمل‌ها) را در اختیار پزشک معالج قرار دهید.
• به پزشک خود بگویید که آیا قبلاً به عفونت قارچی واژن مبتلا شده‌اید یا خیر و چه درمان‌هایی برای آن انجام داده‌اید.
• در صورت داشتن آلرژی به داروی خاصی، آن را با پزشک در میان بگذارید.
• به پزشک خود بگویید که آیا از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنید یا اینکه شریک جنسی جدیدی دارید.

آیا عفونت قارچی واژن مسئله‌ای جدی است؟

• بعد از عفونت باکتریایی، عفونت قارچی واژن دومین علت التهاب این عضو از بدن زنان است.
• علائم شایع این بیماری ترشحات واژن، قرمزی، خارش واژن و سوزش در این ناحیه هستند. گاهی علائم حین ادرار و گاهی هم حین رابطۀ جنسی عود پیدا می‌کنند. ضمن اینکه بثورات پوستی ناشی از خاراندن دور از انتظار نیست.
• برای پیشگیری از این عفونت از استفادۀ خودسرانه از آنتی بیوتیک‌ها خودداری کنید، دوش واژینال نگیرید، لباس زیر مناسب بپوشید و حتماً بهداشت فردی را رعایت کنید.
• پزشک متخصص برای درمان این بیماری از داروهای ضد قارچ واژینال، موضعی و خوراکی به صورت قرص، کرم، پماد یا شیاف استفاده می‌کند.
• شما نیز در صورت ابتلا به این عفونت چه در شرایط عادی و چه در دوران بارداری، از طریق اپلیکیشن هرلایف و ویژگی کلینیک آنلاین آن، پاسخ سؤالات خود را دریافت کنید.

پرسش‌های پرتکرار