عفونت باکتریایی واژن که گاهی با نام واژینوز باکتریایی از آن یاد می‌شود، به عنوان شایع‌ترین علت ترشحات واژن در بین زنان در سنین باروری ۱۵ تا ۴۵ سال است. البته میزان شیوع این بیماری در کشورها و گروه‌های جمعیتی مختلف، متفاوت است. اما آمارها در سطح جهانی نشان می‌دهند که ۲۳ تا ۲۹ درصد از زنان حداقل یک بار در سنین باروری به این بیماری مبتلا می‌شوند.
از علائم واژینوز باکتریال می‌توانیم به ترشحات غیر معمول واژن در کنار سوزش واژن و خارش آن اشاره کنیم. ضمن اینکه زنان فعال از نظر جنسی و یا دارای سابقۀ ابتلا به عفونت واژن، بیش از سایرین به این عفونت مبتلا می‌شوند.
محیط بیرون واژن در حالت طبیعی مقدار زیادی باکتری دارد که اتفاقا کارشان ممانعت از عفونت واژن است اما در صورتی که به هر دلیلی این باکتری های مفید از بین بروند باکتری‌های بیماری زا جای آنها را خواهند گرفت.
عفونت باکتریایی واژن یا واژینوز باکتریال (BV) چیست؟
عفونت باکتریایی واژن (BV) به عنوان یک وضعیت شایع زمانی رخ می‌دهد که تعادل باکتری‌ها در واژن به هر دلیلی به هم می‌خورد، به طوری که سطح باکتری‌های طبیعی تغییر پیدا می‌کند. در واقع هر واژن سالم حاوی تعدادی باکتری است که گاهی اوقات ممکن است باکتری‌های طبیعی بیش از حد رشد کنند یا باکتری‌های مضر بر باکتری‌های مفید غلبه پیدا می‌کنند که این حالت تعادل باکتری‌های واژن را از بین می‌برد و واژینوز باکتریایی را به دنبال دارد.
این عفونت ممکن است در هر سنی خانمها را درگیر کند، با این حال در طول سال‌های باروری بیش از هر زمان دیگری زنان را مبتلا خواهد کرد؛ زیرا تغییرات هورمونی سنین باروری به رشد نمونه‌های خاصی از باکتری‌ها کمک می‌کنند. زنان بارداری که به این عفونت مبتلا و درمان نمی‌شوند، به احتمال زیاد فرزند با وزن کمتری به دنیا می‌آورند. از طرف دیگر در این گروه از زنان احتمال تولد نوزاد نارس نیز بیشتر می‌شود.
علائم عفونت باکتریایی واژن
جالب است بدانید که بسیاری از افرادی که به عفونت باکتریایی واژن مبتلا می‌شوند، علائمی ندارند. با این حال برخی از نشانه‌ها وجود دارند که بیانگر بروز این عفونت هستند. مواردی همچون:
- درد واژن
- سوزش واژن یا اطراف آن (حین رابطۀ جنسی، ادرار یا سایر اوقات روز)
- خارش واژن یا اطراف آن
- بوی ماهی (بویی که بعد از برقراری رابطۀ جنسی قوی‌تر می‌شود)
- ترشحات آبکی سفید، خاکستری یا سبز
در صورت ابتلا به واژینوز باکتریال، علاوه بر علائم بالا ممکن است با درد شکم نیز مواجه شوید. ضمن اینکه تمامی افرادی که به این بیماری مبتلا هستند لزوماً ترشحات واژن را تجربه نمی‌کنند. اما در صورت مشاهدۀ ترشحات واژن باید بتوانید آنها را از سایر ترشحات متمایز کنید.
علت و راه‌های تشخیص عفونت باکتریایی (واژینوز باکتریال)
درست است که افرادی که از نظر جنسی فعالیت بیشتری دارند، به ویژه زنان دارای چند شریک جنسی بیشتر در معرض ابتلا به عفونت باکتریایی واژن هستند، اما این عارضه به عنوان یک بیماری مقاربتی یا عفونت مقاربتی شناخته نمی‌شود، زیرا ممکن است برخی علل دیگر باعث بروز آن شوند.
عوامل متعدد دیگری مثل داشتن سیستم ایمنی ضعیف، تغییرات هورمونی، مصرف آنتی بیوتیک‌ها، استفاده از وسایل داخل رحمی ضد بارداری مثل (IUD) و حتی سبک زندگی ناسالم ممکن است در بروز این عفونت نقش داشته باشند. اما واژینوز باکتریال از طریق روش‌های مختلفی قابل تشخیص است که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:
پرسش دربارۀ سابقۀ پزشکی
پزشک متخصص زنان معمولاً در اولین اقدام خود ممکن است دربارۀ سابقۀ ابتلای شما به انواع عفونت از جمله واژینوز باکتریال سؤال می‌کند. همچنین سؤال پزشک ممکن است در مورد علائم فعلی و تاریخچۀ پزشکی شما باشد.
انجام معاینۀ لگن
پزشک برای بررسی علائم عفونت معاینۀ لگن را انجام می‌دهد. وی با استفاده از یک ابزار به نام اسپکولوم، به آرامی واژن را باز کرده و می‌تواند به درون واژن تا گردن رحم دسترسی پیدا کند. این مرحله به پزشک کمک می‌کند تا به بررسی علائم و نشانه‌های عفونت بپردازد. گاهی اوقات نیز ممکن است پزشک با وارد کردن انگشت خود به درون واژن معاینه را انجام دهد. اگر بیمار باکره بوده و تا به حال رابطۀ جنسی نداشته است، معاینۀ داخلی لگن انجام نمی‌شود.
نمونه برداری از ترشحات
گاهی اوقات پزشک با بررسی ترشحات واژن ممکن است درمان لازم را تجویز کند. اما در برخی شرایط مثل زمانی که عفونت شدید است، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که از ترشحات نمونه برداری کند و آن را برای بررسی دقیق‌تر به آزمایشگاه ارسال کند.
عوارض عفونت باکتریایی واژن چیست؟
عفونت باکتریایی واژن اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. این عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- افزایش احتمال سقط خود به خودی
- افزایش احتمال زایمان زودرس
- افزایش احتمال عفونت‌های مقاربتی
- بروز بیماری‌های التهابی لگن
عوامل خطر واژینوز باکتریال
هر خانمی ممکن است به عفونت واژینال باکتریایی مبتلا شود، با این حال برخی عوامل خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. مواردی همچون:
- بارداری یا سایر شرایط منجر به تغییرات هورمونی
- مصرف آنتی بیوتیک‌ها
- داشتن شرکای جنسی متعدد یا شریک جنسی جدید
- کمبود طبیعی باکتری لاکتوباسیل
- دوش واژینال مکرر
نحوه پیشگیری از واژینوز باکتریال
برای کمک به پیشگیری از ابتلا به عفونت باکتریایی واژن روش‌های مختلفی وجود دارند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
بهداشت را رعایت کنید
ناحیۀ تناسلی خود را همیشه تمیز نگه دارید. ضمن اینکه از شورت راحت و نخی استفاده کنید تا هوا در آن به خوبی جریان داشته باشد.
از محصولات معطر استفاده نکنید
یکی از بدترین موارد برای از بین بردن باکتریای مفید واژن زمانی است که شما از محصولات معطر مختلف مثل انواع شوینده‌ها یا خوشبو کننده‌های واژن استفاده می‌کنید. صابون‌های معطر، ژل‌های شستشو و عطرها همگی عاملی برای ملتهب کردن واژن هستند. به همین دلیل بسیار مهم است که تمامی محصولات مورد استفاده برای بهداشت و سلامتی واژن از جمله نوار بهداشتی یا تامپون فاقد عطر باشند.
رژیم غذایی سالم داشته باشید
خوردن مواد غذایی مفید در کنار مصرف مواد غذایی حاوی پروبیوتیک (مثل ماست) می‌تواند به حفظ تعادل باکتری‌های مفید در بدن کمک کند.
دوش واژینال نگیرید
واژن خاصیت خود تمیز شوندگی دارد، بنابراین نیازی به هیچ چیز دیگر برای تمیز کردن داخل واژن به جز استحمام معمولی نخواهید داشت. دوش واژینال نه تنها عفونت را از بین نمی‌برد، بلکه به دلیل از بین بردن فلور واژن (مجموعه‌ای از باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌هایی که به طور طبیعی در ناحیۀ واژن زندگی می‌کنند)، عاملی برای بدتر کردن این شرایط است.
رابطۀ جنسی ایمن برقرار کنید
یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از ابتلا به واژینوز باکتریال، استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری مثل کاندوم است. ضمن اینکه نباید شرکای جنسی متعدد داشته باشید یا حتی در صورت شدید بودن عفونت رابطۀ جنسی برقرار کنید.
سبک زندگی سالم داشته باشید
دوری از استرس، اجتناب از استفاده از مواد شیمیایی مخصوص واژن، عدم مصرف سیگار و معاینات منظم را در دستور کار قرار دهید.
زمان مراجعه به پزشک
در برخی از مواقع ممکن است عفونت باکتریایی واژن خود به خود و بدون هیچ درمانی از بین برود. با این حال در صورت مشاهدۀ موارد زیر باید برای جلوگیری از عوارض احتمالی، به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید:
- اگر علائمی مانند سوزش، خارش، ترشحات غیرطبیعی (شامل تغییر رنگ، بو یا قوام)، درد هنگام ادرار کردن و یا نزدیکی دارید.
- اگر علائم بیش از چند روز ادامه پیدا کنند یا در صورت درمان خانگی بهبود نیابند.
- اگر علائم مثل سوزش، خارش یا درد آزار دهنده باشند و بر کیفیت رابطۀ زناشویی شما تأثیر منفی بگذارند.
- در صورتی که تب، خستگی یا علائم عمومی دیگری همراه با علائم واژنی دارید.
- اگر سابقۀ عفونت‌های واژنی داشته‌اید که به درمان نیاز داشته‌اند.
روش‌های درمان عفونت باکتریایی واژن
در شرایطی که عفونت علائم آزار دهنده دارد، به هیچ وجه خود درمانی نکنید. درمان این نوع عفونت شامل درمان پزشکی و خانگی می‌شود که به طور مجزا به بررسی هر یک می‌پردازیم:
درمان پزشکی واژینوز باکتریال
بسته به تشخیص پزشک، ممکن است درمان با آنتی بیوتیک مثل قرص خوراکی مترونیدازول برای شما تجویز شود. از دیگر درمان‌های پزشکی استفاده از ژل مترونیدازول، ژل کلیندامایسین، تینیدازول و قرص کلیندامایسین هستند. با این حال مقدار مصرف هر دارو باید مطابق با شرایط پزشکی شما و طب نظر متخصص زنان تعیین شود.
درمان خانگی واژینوز باکتریال
علاوه بر درمان‌های پزشکی، درمان‌های خانگی هم در رفع واژینوز باکتریال تا حدودی بسیار مؤثر هستند. از جملۀ این درمان‌ها می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
پروبیوتیک‌ها
پربیوتیک‌ها کمک می‌کنند تا باکتری‌های مفید بدن رشد کنند و مانع از بروز عفونت شوند. طی یک مطالعه در سال ۲۰۱۹، مشخص شد که مصرف پروبیوتیک‌ها فواید کوتاه مدت و بلند مدتی در درمان این عفونت داشته‌اند. ممکن است بخواهید از مکمل‌های پروبیوتیک استفاده کنید، با این حال نمونه‌های طبیعی مثل ماست، غذاهای تخمیر شده و کفیر جایگزین مناسب‌تری هستند.
سیر
سیر ماده‌ای پرخاصیت است که به دلیل خواص ضد باکتریایی خود می‌تواند در درمان عفونت واژن کارساز باشد. طی یک مطالعه در سال ۲۰۱۴، قرص‌های مکمل سیر اثر درمانی مفیدی در همراهی با مترونیدازول داشتند. البته اثر سیر به صورت مکمل بررسی شده است. بنابراین فرد نباید سیر را در داخل یا اطراف واژن قرار دهد.
اسید بوریک
این ماده یکی از مؤثرترین داروهای طبیعی برای مقابله با واژینوز باکتریال است. طی یک مطالعه شیاف‌های حاوی این ماده در کنار مترونیدازول می‌توانند به از بین بردن واژینوز باکتریال عود کننده کمک کنند. با این حال این ماده در صورت استفادۀ نادرست می‌تواند سمی باشد.
پراکسید هیدروژن
مطالعات همچنین نشان می‌دهند که شستن واژن با محلول پراکسید هیدروژن می‌تواند به پاکسازی بوی بد واژن و بهبود این عفونت کمک کنند. با این حال تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است. ضمن اینکه احتمال بروز واکنش حساسیتی و سوزش هم وجود دارد.
نکتۀ مهم: دقت داشته باشید که برای استفاده از هر یک از این روش‌ها با پزشک خود مشورت کنید. ضمن اینکه برخی از درمان‌ها ممکن است با تحریک واژن یا واکنش آلرژیک آن همراه باشند. بنابراین در صورت استفاده و مشاهدۀ عوارض احتمالی، درمان را قطع کنید.
نکات مهم برای درمان عفونت باکتریایی واژن
- واژینوز باکتریایی به دلیل برهم خوردن تعادل طبیعی باکتری‌های موجود در واژن ایجاد می‌شود.
- برخلاف عفونت‌های قارچی، عفونت باکتریایی واژن به طور مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. با این حال، برخی عوامل مانند داشتن چندین شریک جنسی می‌توانند خطر ابتلا به این عفونت را افزایش دهند.
- عفونت باکتریایی واژن در دوران بارداری می‌تواند عوارضی مانند زایمان زودرس، وزن کم نوزاد حین تولد و عفونت‌های بعد از زایمان را به دنبال داشته باشد. بنابراین، تشخیص و درمان زودهنگام این عفونت در این دوران بسیار مهم است.
- آیا شما نیز از آن دسته خانم‌هایی هستید که مکرراً به این عفونت مبتلا می‌شوید؟ تجربۀ شما از درمان واژینوز باکتریال چگونه بوده است؟ ضمن استقبال از ثبت نظرات و تجربیات خود در این زمینه، پیشنهاد می‌کنیم که برای پیوستن به جمع چندصد هزار نفری ما، اپلیکیشن هرلایف را نصب و استفاده کنید.
- اپلیکیشن هرلایف با داشتن پزشکان مجرب همراه همیشگی سلامت زنانۀ شماست. با هرلایف، چرخۀ قاعدگی خود را بهتر بشناسید، برای بارداری برنامه ریزی و از سلامت کلی خودتان مراقبت کنید.
خارش و سوزش واژن، قرمزی و التهاب واژن، درد هنگام رابطۀ جنسی و ترشحات آبکی با بوی ماهی (تشدید بو در دوران قاعدگی یا بعد از رابطۀ جنسی) از جملۀ این علائم محسوب می‌شوند.
داشتن شرکای جنسی متعدد، استرس، استفاده از صابون‌های معطر، استفاده از دوش واژینال و حتی رژیم غذایی نامناسب ممکن است در تشدید این عفونت مؤثر باشند.
درمان عفونت باکتریایی واژن معمولاً با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها انجام می‌شود. پزشک ممکن است کرم، ژل یا قرص‌های واژینال یا خوراکی را برای درمان تجویز کند. در کنار درمان پزشکی، ممکن است استفاده از برخی درمان‌های خانگی مانند محلول جوش شیرین کمک کننده باشند.
منابع:
