تستوسترون بالا در زنان که با اسم هایپرآندروژنیسم (hyperandrogenism) نیز شناخته می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که هورمون مردانۀ آندروژن در بدن خانم‌ها از حد معمول بالاتر می‌رود. به واسطۀ افزایش سطح هورمون تستوسترون در زنان، مشکلات جسمی، روانی و متابولیسمی به وجود می‌آیند.
از مهم‌ترین اختلالاتی که باعث ابتلای خانم‌ها به هایپرآندروژنیسم یا تستوسترون بالا می‌شوند، می‌توانیم به سندرم کوشینگ، سندرم تخمدان پلی کیستیک، چاقی شدید و تومورهای ترشح کنندۀ آندروژن اشاره کنیم. در حالی که نادیده گرفتن علائم هر کدام از بیماری‌ها با عوارضی مانند بی نظمی قاعدگی، افزایش تودۀ عضلانی، ظاهر شدن جوش و آکنه و نوسانات خلقی با چالش‌هایی همراه خواهند بود. در ادامۀ این مطلب به توضیح بیشتری دربارۀ تستوسترون بالا در زنان می‌پردازیم.
تستوسترون چیست؟
تستوسترون هورمونی مرتبط با رشد مردانه است، اما در زنان هم وجود دارد. این هورمون متعلق به گروهی از هورمون‌ها به نام آندروژن است که اغلب به عنوان هورمونی مردانه از آن یاد می‌شود. اگرچه نقش حیاتی در زندگی خانم‌ها نیز ایفا می‌کند.
تستوسترون در مردان باعث رشد جنسی، قدرتمند بودن ماهیچه‌ها و استخوان‌ها و همچنین تولید اسپرم می‌شود. اما در زنان همین مقدار کم تستوسترون به تنظیم تمایلات جنسی، استحکام استخوان‌ها، قوی بودن عضلات و بالا بودن سطح انرژی کمک می‌کند. این هورمون از تخمدان و غدد فوق کلیه در زنان تولید می‌شود. به این ترتیب، اگر مشکلی در عملکرد این دو اندام به وجود آید، ترشح تستوسترون نیز تغییر خواهد کرد.
تستوسترون نرمال در بدن زنان
سطح طبیعی تستوسترون در زنان با توجه به سن، میزان استرس، وضعیت سلامتی و سایر عوامل متفاوت است. اما می‌توان گفت که در خانم‌های بزرگسال، محدودۀ طبیعی تستوسترون معمولاً بین ۱۵ تا ۷۰ نانوگرم در دسی لیتر (ng/dL) است.
تستوسترون آزاد به بخشی از تستوسترون اشاره دارد که به پروتئین‌های خون متصل نیست و برای استفادۀ بدن در دسترس است. سطح طبیعی تستوسترون آزاد در زنان معمولاً بین ۰.۳ و ۱.۹ نانوگرم در دسی لیتر (ng/dL) قرار دارد. هرچند این محدوده می‌تواند بر اساس استانداردهای آزمایشگاهی کمی متفاوت باشد.
سطح تستوسترون نرمال در زنان بر اساس سن
اگر بخواهیم که سطح هورمون تستوسترون را در خانم‌ها بر اساس سن آنها تقسیم بندی کنیم، می‌توانیم به موارد زیر اشاره داشته باشیم.
- ۷ تا ۱۰ ساله: ۲.۶۹ تا ۱۰.۲۹ نانوگرم بر دسی لیتر
- ۱۰ تا ۱۳ ساله: 16.72 تا ۳۱.۵۵ نانوگرم بر دسی لیتر
- بالاتر از ۱۹ ساله: ۱۵–۷۰ نانوگرم بر دسی لیتر
منظور از تستوسترون بالا در زنان چیست؟
هنگامی که هورمون تستوسترون از تخمدان‌ها یا غدد فوق کلیه بیشتر از حد مجاز ترشح شود، خانم‌ها با علائمی مانند ریزش موی سر، افزایش موی زائد، آکنه و جوش، بی نظمی یا تأخیر قاعدگی، افزایش تودۀ عضلانی و کلفت شدن صدا مواجه می‌شوند. در چنین حالتی، آزمایش هورمونی می‌تواند میزان بالای هورمون تستوسترون را در زنان نشان دهد.
علائم بالا بودن تستوسترون در زنان
هنگامی که هورمون تستوسترون در خانم‌ها از میزان طبیعی آن بیشتر می‌شود، علائمی ظهور می‌کنند که نباید نادیده گرفته شوند. این علائم عبارتند از:
- هیرسوتیسم یا پرمویی در زنان
- جوش و آکنه
- بی نظمی یا تأخیر در خونریزی قاعدگی
- ریزش مو یا طاسی مردانه
- ضخیم شدن تارهای صوتی
- افزایش توده عضلانی
- نوسانات خلقی
روشهای تشخیص تستوسترون بالا در زنان
هنگامی که پزشک زنان تصمیم می‌گیرد تا از بالا بودن تستوسترون در زنان مطمئن شود، سه راهکار در اختیار دارد. این راهکارها عبارتند از:
آزمایش هورمون تستوسترون
خانم‌ها با انجام یک تست خون می‌توانند سطح هورمون تستوسترون را مشخص کنند. نتیجۀ این آزمایش به پزشک کمک می‌کند که بفهمد آیا علائم به وجود آمده به خاطر بالا بودن سطح تستوسترون در زنان است یا نه.
سونوگرافی
سونوگرافی شکم و لگن یک روش دیگر برای تشخیص تستوسترون بالا در خانم‌هاست. به این معنی که غدد فوق کلیه و تخمدان‌ها با کمک سونوگرافی بررسی می‌شوند. تصاویر حاصل از سونوگرافی و جواب متنی که پزشک رادیولوژیست آماده می‌کند، به متخصص زنان در تشخیص بیماری کمک می‌کنند.
سی تی اسکن و ام آر آی
روشهای تصویربرداری دیگری که پزشکان برای تشخیص بیماری خانم‌ها و تعیین عملکرد تخمدان‌ها و غدد فوق کلیه به کار می‌گیرند، سی تی اسکن و ام آر آی هستند. در سی تی اسکن از اشعۀ ایکس و در ام آر آی از امواج مغناطیسی برای تصویربرداری از اندام‌ها استفاده می‌شود.
معاینۀ فیزیکی
پزشک زنان می‌تواند با مشاهدۀ علائمی مانند جوش و آکنه‌ها، رشد عضلانی، الگوی ریزش موی زنان و رشد موهای زائد در این افراد به گردآوری اطلاعات بیشتر برای تشخیص دقیق اقدام کند.
عوارض تستوسترون بالا در زنان
اگر تستوسترون بالا در زنان به موقع تشخیص داده نشود یا درمان آن نادیده گرفته شود، احتمال بروز مشکلاتی وجود دارد که در گروه عوارض هایپرآندروژنیسم قرار می‌گیرند.
ناباروری
ترشح بیش از حد آندروژن در خون باعث به هم خوردن تعادل هورمونی، عقب افتادن مرحلۀ تخمک گذاری و بروز مشکلاتی در باردار شدن خانم‌ها می‌شود. در حقیقت، اگر برنامۀ تخمک گذاری غیر قابل پیش بینی باشد، مقاربت جنسی با هدف باردار شدن، ممکن است که به نتیجۀ مطلوبی ختم نشود. به این ترتیب خانم‌ها مجبور به پیگیری علت ناباروری و درمان آن خواهند شد.
سندرم متابولیک
تستوسترون بالای درمان نشده در خانم‌ها ممکن است سندرم متابولیک را به دنبال داشته باشد. این سندرم شامل موارد زیر می‌شود:
- مقاومت به انسولین: اغلب با سندرم تخمدان پلی کیستیک همراه است. اختلال مقاومت به انسولین می‌تواند باعث پیشرفت بیماری دیابت نوع ۲ شود.
- چاقی: تستوسترون بالا ممکن است با افزایش وزن، به ویژه چربی در اطراف شکم همراه باشد.
- فشار خون بالا: افزایش تستوسترون و سندرم متابولیک گاهی با فشار خون بالا و بروز مشکلات قلبی و عروقی همراه هستند.
- کلسترول بالا: افزایش سطح آندروژن می‌تواند سطح کلسترول (LDL) را افزایش داده و میزان کلسترول (HDL) را کاهش دهد. به این ترتیب خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی نیز افزایش می‌یابد.
آکنه و جوش
هنگامی که غدد چربی ساز پوست فعالیت بیشتری داشته باشند، جوش و آکنه نیز بیشتر می‌شود. این موضوع علاوه بر سلامت جسمانی، زیبایی ظاهری خانم‌ها را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد.
دیابت نوع ۲
دیابت نوع دو هنگامی به وجود می‌آید که پانکراس انسولین را ترشح می‌کند، اما بدن قادر به استفاده از آن نیست. اختلال مقاومت به انسولین یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باعث شکل گیری دیابت نوع دو در خانم‌های مبتلا به هایپرآندروژنیسم می‌شود.
بیماری‌های قلبی و عروقی
در خانم‌هایی که مشکل تستوسترون بالا دارند، مشکلات قلبی و عروقی شایع‌تر است. مقاومت به انسولین، بیماری چربی خون و فشار خون بالا که از عوارض تستوسترون بالا هستند، باعث افزایش احتمال بیماری‌های قلبی و عروقی در این گروه از بیماران می‌شوند.
هایپرپلازی آندومتر و سرطان
اگر مشکل بالا بودن سطح تستوسترون درمان نشود، بی نظمی قاعدگی مسئلۀ ضخیم شدن مکرر دیوارۀ داخلی رحم را به دنبال دارد. در چنین شرایطی خطر ابتلای خانم‌ها به سرطان رحم نیز افزایش می‌یابد.
افسردگی و اضطراب
اختلال دیگری که زنان با افزایش سطح آندروژن و عدم تعادل هورمونی تجربه می‌کنند، نوسانات خلقی است. وجود طولانی مدت علائم افسردگی و اضطراب می‌تواند برنامۀ روزانۀ زندگی و کیفیت آن را تحت الشعاع قرار دهد.
آپنۀ خواب
آپنۀ خواب هنگامی رخ می‌دهد که تنفس هنگام خواب برای لحظاتی قطع می‌شود. بالا بودن سطح تستوسترون در زنان و درمان نشدن آن منجر به بروز این علامت نیز خواهد شد.
هیرسوتیسم یا پرمویی
ترشح زیاد از حد آندروژن باعث می‌شود که موهای ضخیم و سیاه زائد در صورت، کمر، شکم و قسمت‌های دیگر به چشم بخورند. این موضوع باعث بروز مشکلات ظاهری در خانم‌ها می‌شود. در حالی که خود علائمی دارد که خانم‌ها باید به درمان آنها نیز بپردازند.
پوکی استخوان
عدم تعادل هورمونی و بالا بودن سطح تستوسترون، باعث ضعیف و شکننده شدن استخوان‌ها و پوکی آنها در خانم‌ها می‌شود. به این ترتیب، احتمال شکستگی استخوان‌های مختلف در خانم‌های مبتلا به تستوسترون بالا، حتی در سنین جوانی، نسبت به خانم‌های سالم بیشتر است.
بیماری های مرتبط با تستوسترون بالا در زنان
در بخش علائم و عوارض بالا بودن سطح تستوسترون در خانم‌ها به بیماری‌های مختلفی اشاره شد. از جمله می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- بیماری قلبی و عروقی
- هیرسوتیسم
- هایپرپلازی آندومتر
- دیابت نوع دو
- سندرم متابولیک
- تخمدان پلی کیستیک
- افزایش احتمال بیماری چربی خون
- چاقی
- پوکی استخوان
- فشار خون بالا
روشهای راه درمان تستوسترون بالا در زنان
برای اینکه بتوان تستوسترون بالا را در زنان کاهش داد و تعادل هورمونی را به این افراد بازگرداند، چند روش درمان وجود دارند.
درمان دارویی
داروهای مختلفی وجود دارند که ساز و کار آنها باعث کاهش تستوسترون و رفع علائم مرتبط با آنها خواهد شد. برای نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای هورمونی خوراکی ضد بارداری
- تستوسترون انانتات
- اسپیرونولاکتون
- فلوتامید
- متفورمین
- افلورنیتین
اصلاح سبک زندگی
با تغییر برنامۀ غذایی و پیروی از رژیمی سالم، مدیریت استرس و اضطراب و همچنین با افزایش فعالیت بدنی و ورزش منظم می‌توان گام مهمی در درمان هایپرآندروژنیسم و علائم آن برداشت.
جراحی
گاهی فقط با جراحی می‌توان اختلال عملکرد سلول‌های تولید کنندۀ آندروژن را در تخمدان‌ها و غدد فوق کلیه درمان کرد.
درمان ناباروری
اگر تستوسترون بالا در زنان با ناباروری همراه باشد، راهکارهای مختلفی که مشکل ناباروری را حل می‌کنند، برای درمان این اختلال هورمونی کاربرد خواهند داشت.
روشهای سنتی برای کاهش هورمون مردانه در زنان
گاهی خانم‌ها برای اینکه هورمون تستوسترون را در بدن خود کاهش دهند، به سراغ طب سوزنی می‌روند. این راهکار به برقراری تعادل هورمونی و کاهش سطح تستوسترون کمک می‌کند. به همین دلیل، برای بسیاری از خانم‌ها راهکار جالبی به حساب می‌آید.
راهنمای مراجعه به پزشک
خانم‌ها برای درمان مشکل تستوسترون بالا باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند. برای مراجعۀ آسان به پزشک زنان می‌توانید از قابلیت کلینیک آنلاین اپلیکیشن هرلایف بهره مند شوید. شما می‌توانید با مشاورۀ متنی آنلاین سؤالات و دغدغه‌های خود را مطرح کرده و در صورت لزوم مراحل درمان را انجام دهید.
نکات مهم دربارۀ تستوسترون بالا در زنان
- اگر غدد فوق کلیه و تخمدان‌ها هورمون آندروژن بیش از اندازه تولید کنند، سطح این هورمون مردانه افزایش می‌یابد.
- در خانم‌های بزرگسال، محدودۀ طبیعی تستوسترون معمولاً بین ۱۵ تا ۷۰ نانوگرم در دسی لیتر (ng/dL) است.
- علائم بالا بودن تستوسترون در زنان شامل هیرسوتیسم یا پرمویی در زنان، جوش و آکنه، بی نظمی یا تأخیر در خونریزی قاعدگی، ریزش مو یا طاسی مردانه، ضخیم شدن تارهای صوتی، افزایش توده عضلانی و نوسانات خلقی می‌شوند.
- اصلاح سبک زندگی، درمان دارویی، جراحی، درمان ناباروری و استفاده از روش طب سوزنی در درمان هایپرآندروژنیسم کاربرد دارند.
- شما برای اینکه با پزشک زنان به راحتی و سریع مشورت کنید و فرآیند درمان را آغاز نمایید، می‌توانید از مشاورۀ متنی و آنلاین کلینیک هرلایف استفاده کنید. مقالات متعددی نیز در اپلیکیشن هرلایف وجود دارند که به افزایش اطلاعات شما کمک می‌کنند.
پرسش‌های پرتکرار
ناباروری، سندرم متابولیک، پوکی استخوان، جوش و آکنه، دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی و عروقی، هیرسوتیسم و آپنۀ خواب از عوارض تستوسترون بالا هستند
درمان دارویی (متفورمین، فلوتامید، داروهای خوراکی ضد بارداری و موارد دیگر)، اصلاح سبک زندگی، درمان ناباروری و جراحی از روشهای درمان این عارضه به حساب می‌آیند.
بی نظمی قاعدگی، نوسانات خلقی، ریزش مو، هیرسوتیسم، افزایش تودۀ عضلانی، ناباروری و آکنه از علائم تستوسترون بالا در زنان به حساب می‌آیند.
منابع:
