غدۀ تیروئید یکی از مهم‌ترین اعضای بدن انسان است که هورمون‌های آن متابولیسم، ضربان قلب و سایر عملکردهای ضروری بدن را تنظیم می‌کنند. سرطان تیروئید به طور کلی قابل درمان است، به ویژه هنگامی که در اوایل تشخیص داده شود.
سرطان تیروئید با احساس درد در ناحیۀ گلو، دشواری در بلع و تنفس و احساس سفتی تیروئید و تورم آن همراه است. برای تشخیص هم معاینۀ فیزیکی، آزمایش خون، انجام روش‌های تصویربرداری و نمونه برداری انجام می‌شود. در حالی که درمان آن با ید رادیواکتیو، درمان هورمونی، روش‌های نوین درمان هدفمند و در صورت نیاز جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی امکان پذیر خواهد بود.
سرطان تیروئید چیست؟
تیروئید یک بافت پروانه‌ای شکل در جلوی گردن انسان است که مسئولیت تولید هورمون‌هایی برای انجام سوخت و ساز بدن، تنظیم ضربان قلب و سایر عملکردهای ضروری بدن است. اگر سلول‌های این غدۀ درون ریز شروع به رشد غیرطبیعی کنند، فرد به سرطان تیروئید مبتلا خواهد شد.
علائم اولیه سرطان تیروئید
(thyroid cancer) اغلب در مراحل اولیه علائمی ایجاد نمی‌کند، اما بعد از مدتی ممکن است که علائم زیر ایجاد شوند:
- احساس توده یا تورم در ناحیۀ جلوی گردن
- به وجود آمدن تغییراتی در صدا
- مشکلات تنفسی
- دشوار شدن بلعیدن
- تورم غدد لنفاوی
- سرفه‌های شدید و مداوم
- رشد اندازۀ تیروئید در جلوی گردن
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان عمومی
انواع سرطان تیروئید
سرطان تیروئید را بر اساس سلول‌هایی که در آن رشد غیرطبیعی سلول‌ها رخ می‌دهد، می‌توان به چند نوع مختلف تقسیم کرد. هرچند دسته بندی دیگری از (thyroid cancer) به صورت خوش خیم و بدخیم است. در ادامه دربارۀ هر یک توضیحاتی را ارائه خواهیم داد.
سرطان تیروئید پاپیلاری (PTC)
سرطان تیروئید پاپیلاری (PTC) به عنوان شایع‌ترین نوع سرطان در غدۀ تیروئید به حساب می‌آید. طبق مقالۀ سایت نیچر (Nature) حدود ۸۹.۱ درصد از مبتلایان به (thyroid cancer) به نوع (PTC) مبتلا هستند. سلول‌های سرطانی به آرامی و اغلب در یک لوب تیروئید رشد می‌کنند و به طور معمول در محدودۀ تیروئید یا گره‌های لنفاوی مجاور محدود می‌شوند. اگر خانم‌ها و آقایان زودهنگام متوجه بیماری خود شوند، امکان درمان آن بالاست.
سرطان تیروئید فولیکولار (FTC)
نوع دیگری از سرطان در ناحیۀ تیروئید به نام فولیکولار (FTC) معروف است و طبق مقالۀ ان سی بی آی (NCBI) به نام “Medullary thyroid carcinoma: The third most common thyroid cancer reviewed” تنها ۶ تا ۱۰ درصد مبتلایان به سرطان این غدۀ درون ریز، از نوع (FTC) هستند. با این حال، تهاجمی‌تر از سرطان پاپیلاری بوده و به عروق خونی، ریه‌ها و استخوان متاستاز می‌دهد. اگر فردی زود به وجود این مشکل پی ببرد، امکان درمان آن وجود دارد، هرچند درمان آن به سهولت پاپیلاری نیست.
سرطان تیروئید مدولاری (MTC)
سرطان تیروئید مدولاری (MTC) یکی از انواع (thyroid cancer) به حساب می‌آید که، تنها ۲ تا ۳ درصد بیماران به این نوع از سرطان مبتلا می‌شوند. این سرطان در سلول‌های (C) ایحاد می‌شود، سلول‌هایی که منشأ تولید هورمون کلسی تونین برای تنظیم سطح کلسیم هستند. عموماً به دلیل جهش ژنتیکی این بیماری به وجود می‌آید. به همین دلیل برای تشخیص آن به تست ژنتیک نیاز است.
سرطان تیروئید آناپلاستیک (ATC)
چهارمین نوع (thyroid cancer) آناپلاستیک (ATC) نام دارد. طبق مطالعۀ منتشر شده در پژوهشکده‌های ملی سلامت (NIH) تنها ۱ تا ۲ درصد از مبتلایان به سرطان تیروئید به این نوع سرطان مبتلا هستند. سلول‌های سرطانی در این نوع از سرطان به سرعت رشد می‌کنند و اغلب به سایر قسمت‌های بدن متاستاز می‌دهد. به همین دلیل عموماً در مراحل پیشرفتۀ سرطان تشخیص داده شده و درمان آن با دشواری انجام می‌شود.
سرطان‌ها را می‌توان به دو دستۀ خوش خیم و بدخیم هم تقسیم بندی کرد.
سرطان تیروئید خوش خیم
هنگامی که رشد سلول‌های سرطانی به آرامی و درمان آنها با سهولت بیشتری انجام شود، سرطان از نوع خوش خیم است. برای مثال پاپیلار و فولیکولار از نوع (thyroid cancer) خوش خیم هستند.
سرطان تیروئید بدخیم
گاهی توده‌های سرطانی رشد سریع داشته و به سرعت به مرحلۀ متاستاز می‌رسند. این نوع از سرطان‌ها مانند آناپلاستیک در مرحلۀ پیشرفته تشخیص داده می‌شوند و درمان آنها به دشواری صورت می‌گیرند.
دلایل ابتلا به سرطان تیروئید
سرطان تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های غدۀ تیروئید دچار جهش‌های ژنتیکی شوند. به این واسطه رشد غیر قابل کنترل آنها و تشکیل تومور رخ می‌دهد. در حالی که علت دقیق این تغییرات همیشه روشن نیست و عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به (thyroid cancer) را افزایش دهند.
ژنتیک
سابقۀ خانوادگی در ابتلا به (thyroid cancer) و سندرم‌های ژنتیکی مانند سرطان تیروئید مدولاری خانوادگی (FMTC) یا نئوپلازی متعدد غدد درون ریز (MEN) خطر بروز سرطان را در این غدۀ درو ریز افزایش می‌دهند. علاوه بر این، جهش در ژن‌های خاص مانند (RET، PTEN یا BRAF) با انواع خاصی از (thyroid cancer) همراه است.
مواجهۀ با اشعه‌های مضر
افرادی که در سنین مختلف، به ویژه کودکی، درمان با روش پرتودرمانی را برای بیماری‌های دیگر تجربه کرده‌اند، بیشتر در خطر ابتلا به (thyroid cancer) قرار دارند. افرادی که در محیط کار خود با اشعه‌های مضر سر و کار دارند نیز، در خطر ابتلا به سرطان غذۀ تیروئید هستند.
سطح نامناسب ید بدن
اگر سطح ید در بدن به مدت نسبتاً طولانی ناکافی یا بیشتر از حد مجاز باشد، احتمال اینکه مشکلات تیروئید از جمله رشد غیرطبیعی سلول‌های این غدۀ درون ریز رخ دهند، وجود دارد.
اختلالات هورمونی یا سایر بیماری‌ها
افرادی که بیماری‌های مرتبط با تیروئید دارند نظیر کم کاری تیروئید، بیماری هاشیموتو و پرکاری تیروئید و همچنین خانم‌ها به دلیل مشکلات هورمونی، ممکن است به بیماری (thyroid cancer) مبتلا شوند.
سن و جنسیت
سن افراد و جنسیت آنها دو عامل مهم هستند که بر میزان احتمال ابتلا به سرطان تیروئید تأثیر دارند. برای مثال خانم‌ها به دلیل نوسانات هورمونی در شرایط بلوغ، بارداری، شیردهی و یائسگی بیشتر از آقایان در خطر ابتلا به (thyroid cancer) قرار دارند. علاوه بر این، بیماران بیشتر در گروه سنی ۳۰ تا ۶۰ سال قرار دارند.
علائم تومور غده تیروئید
همانطور که در همان ابتدا اشاره کردیم، بیماران مبتلا به سرطان غدۀ تیروئید در مراحل اولیه، اغلب متوجه علامتی حاکی از ابتلا به سرطان نمی‌شوند. اما با ورود بیماری به مراحل پیشرفته، علائمی از جمله مشکلات بلعیدن و تنفس را تجربه می‌کنند. بهتر است نگاهی به این علائم در زنان بیندازیم.
علائم سرطان غدۀ تیروئید در زنان
خانم‌هایی به دلیل رشد تودۀ سلولی در غدۀ تیروئید دورۀ بیماری را پشت سر می‌گذارند، عموماً با علائمی از جمله موارد زیر مواجه می‌شوند:
- احساس برآمدگی یا توده‌ای در جلوی گلو
- مشکلات تنفسی
- دشوار شدن عمل بلعیدن
- تورم غدد لنفاوی
- احساس درد در ناحیۀ جلوی گلو
- سرفه کردن مداوم
نحوه تشخیص سرطان تیروئید
خانم‌ها و آقایانی که به واسطۀ چکاپ منظم یا مشاهدۀ علائم مختلف به پزشک متخصص داخلی یا فوق تخصص غدد مراجعه می‌کنند، باید علاوه بر ارائۀ شرح حال، چند مرحله را طی کنند تا پزشک تشخیص قطعی را ارائه دهد. این راهکار عبارتند از:
معاینۀ فیزیکی
پزشکان متخصص داخلی در بررسی اولیه دربارۀ علائمی مانند احساس توده در گردن، گرفتگی صدا، مشکل در بلع یا درد گردن سؤال می‌کنند. با توضیحات بیمار، پزشک می‌تواند نقش سابقۀ خانوادگی بیماری تیروئید یا سرطان، قرار گرفتن در معرض اشعه‌های مضر یا سایر عوامل خطرناک دیگر را بررسی کند. با معاینۀ فیزیکی نیز بررسی وجود توده یا تورم در تیروئید و غدد لنفاوی مجاور انجام می‌شود.
استفاده از روش‌های تصویربرداری
تصویربرداری با وضوح بالا برای ارزیابی غدۀ تیروئید و آگاهی از وجود ندول‌ها، اندازه و بافت آنها و همچنین بررسی جریان خون صورت می‌گیرد. سونوگرافی، تصویربرداری با تزریق یدهای رادیواکتیو، سی تی اسکن و ام آر آی کمک می‌کنند تا ویژگی‌های مشکوک میکروکلسیفیکاسیون‌ها شناسایی شوند.
آزمایش خون
با انجام آزمایش خون می‌توان سطح هورمون‌های تیروئید، کلسی تونین و همچنین آنتی بادی‌هایی را سنجید که به دلیل ابتلا به بیماری‌های خودایمنی مانند هاشیموتو افزایش می‌یابند.
انجام بیوپسی
چنانچه پزشک داخلی یا فوق تخصص غدد به سرطانی بودن غدۀ درون ریز تیروئید مشکوک باشند، نمونه برداری از بافت را انجام می‌دهند. از طرفی، اگر بیوپسی بدون نتیجه یا بسیار مشکوک باشد، ممکن است جراحی (تیروئیدکتومی جزئی یا کلی) انجام شود.
در نهایت اگر ابتلای بیماران به (thyroid cancer) تأیید شود، باید مرحله و درجۀ بیماری را تعیین کرد تا درمان پیگیری شود.
درمان سرطان غده تیروئید
روش‌های مختلفی برای درمان سرطان غدۀ پروانه‌ای شکل تیروئید وجود دارند که در ادامه به معرفی هر یک و مزایا و معایب آنها می‌پردازیم.
| روش درمان | توضیح | مزایا | معایب | هزینه |
| جراحی | تیروئیدکتومی با هدف برداشتن تمام یا بخشی از غدۀ تیروئید انجام می‌شود. | برای حذف کامل تودۀ سرطانی راهکاری بسیار مؤثر است. بعد از جراحی می‌توان بافت‌ها را به طور دقیق‌تر بررسی کرد. | خطر آسیب به اعصاب حنجره و آسیب دیدن غدد پاراتیروئید وجود دارد. فرد باید مادام العمر دارو مصرف کند. | هزینه با توجه به جراح، بیمارستان و شرایط بیماری فرق دارد. |
| هورمون درمانی | بعد از جراحی و برای تنظیم سطح هورمون‌های تیروئید تجویز می‌شود. عموماً لووتیروکسین در این روش به کار می‌رود. | مانع از رشد مجدد سلول‌های سرطانی می‌شود. پس خطر عود بیماری کم می‌شود. | فرد به صورت مادام العمر باید دارو مصرف کند. گاهی نیز تنظیم دوز دارو زمان بر خواهد بود | هزینۀ دارو با توجه به میزان مصرف دارو برای افراد مختلف فرق دارد. |
| شیمی درمانی و پرتودرمانی | با هدف از بین بردن یا مهار رشد سلول‌های سرطانی شیمی درمانی انجام می‌شود. پرتودرمانی نیز برای تخریب سلول‌های سرطانی به کار می‌رود. | روش‌های درمانی کمکی هستند و در مراحل پیشرفتۀ سرطان تأثیر زیادی در روند درمان دارند. | تهوع، خستگی و آسیب به بافت‌های سالم از علائم آن به حساب می‌آیند. | با توجه به مرکز درمانی و تعداد جلسات و موارد دیگر، هزینه‌ها متغیر هستند. |
| ید رادیواکتیو | برای نابودی سلول‌های سرطانی باقیمانده بعد از جراحی و متاستاز کاربرد دارد. | روش درمانی با تهاجم کم و تأثیر زیاد دربارۀ بیشتر سرطان‌های تیروئید است. | خشکی دهان، التهاب غدد بزاقی و کمبود موقتی گلبول‌های سفید خون از عوارض آن هستند. تا چند روز نباید با هیچ کس تماس داشت. | هزینه متغیر است. به خصوص که به مرکز درمانی و دوز ید بستگی دارد. |
عوارض سرطان تیروئید
افرادی که (thyroid cancer) دارند، گاهی با عوارضی مواجه می‌شوند که ابعاد مختلف زندگی آنها را تحت الشعاع قرار می‌دهند.
- گرفتگی یا تغییر صدا به دلیل آسیب دیدن اعصاب حنجره رخ می‌دهد.
- درد گردن یا گلو به خصوص هنگام متاستاز تومور در غدد لنفاوی تجربه می‌شود.
- بروز مشکلات بلعیدن که به دلیل (thyroid cancer) یا بزرگ شدن توده‌های تیروئید اتفاق می‌افتند.
- بزرگ شدن غدۀ تیروئید به دلیل سرطان که به آن گواتر نیز می‌گویند.
- متاستاز تومور در عروق خونی، ریه و استخوان از عوارض سرطان تیروئید هستند.
پیشگیری از سرطان غدۀ تیروئید
اگرچه سرطان در ناحیۀ غدۀ تیروئید نسبت به سایر سرطان‌ها در رده‌های پایین از نظر میزان شیوع قرار دارد، اما شما با در نظر گرفتن نکات زیر می‌توانید مانع از ابتلا به این بیماری شوید.
- دور بودن از اشعه‌های مضر
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
- تغذیۀ سالم و به ویژه حاوی ید
- انجام چکاپ‌های منظم زنان و مردان
- درمان بیماری‌های تیروئید
- مدیریت استرس
احتمال ابتلا به سرطان تیروئید در زنان و مردان
| نوع سرطان غدۀ تیروئید | زنان | مردان |
| شیوع سرطان تیروئید (کلی) | احتمال ابتلا ۳ برابر بیشتر از مردان | احتمال ابتلای مردان کمتر از زنان |
| شیوع سرطان پاپیلاری | بیشتر از ۷۵ درصد بیماران | ۶۰ درصد از بیماران |
| سرطان فولیکولار | ۱۰ تا ۱۵ درصد مبتلایان | ۲۰ تا ۲۵ درصد مبتلایان |
| سرطان مدولاری | کمتر از ۵ درصد بیماران | کمتر از ۵ درصد بیماران |
| شیوع سرطان آناپلاستیک | بسیار نادر | بسیار کم |
علائم عود مجدد سرطان تیروئید
اگر بیمارانی که (thyroid cancer) را درمان کرده‌اند، با همان علائم بیماری مجدد مواجه شوند، احتمالاً بیماری عود کرده است. در چنین حالتی احساس توده و سفتی در گلو، مشکلات تنفسی و بلعیدن و همچنین درد مداوم گلو به عنوان علائم عود کردن دوبارۀ سرطان تیروئید محسوب می‌شوند.
سرطان تیروئید و نکات مهم مرتبط با آن
- اگر سلول‌های این غدۀ درون ریز شروع به رشد غیرطبیعی کنند، فرد به سرطان تیروئید مبتلا می‌شود.
- احساس توده و سفتی در گلو، مشکلات تنفسی و بلعیدن و همچنین درد مداوم گلو از علائم بیماری هستند.
- درمان بیماری با جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی، ید رادیواکتیو، درمان هورمون جایگزین و درمان هدفمند انجام می‌شود.
- شما برای مشورت با دکتر غدد می‌توانید از خدمات کلینیک هرلایف برخوردار شوید.
پرسش‌های پرتکرار
اگر بیماری سرطان در مرحلۀ پیشرفته و متاستاز رسیده باشد، احتمال موفقیت آمیز بودن درمان کم خواهد بود. اما در غالب موارد (thyroid cancer) کشنده نبوده و قابل درمان است.
طول عمر بیماران سرطان غدۀ تیروئید با توجه به نوع سرطان فرق دارد. اما غالباً طول عمر آنها ۱۰ ساله خواهد بود.
منابع:
