گاهی خانم‌ها در دوره‌هایی از قاعدگی خود پریود دردناک یا دردهای قاعدگی شدیدی را تجربه می‌کنند. در برخی موارد این دردها طبیعی هستند اما زمانی‌که سطح درد و مدت زمان آن افزایش پیدا کرده و با نشانه‌های دیگری همراه باشد، می‌تواند به‌علت ابتلا به یک بیماری باشد. در چنین شرایطی پزشک متخصص زنان برای بررسی دلایل دردهای شدید قاعدگی روش‌های تشخیصی و آزمایشاتی انجام می‌دهد. در صورتی‌که علت این دردها ابتلا به یک بیماری باشد، باید برای درمان آن اقدام شود. با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله از بلاگ هرلایف به بررسی علائم و دلایل پریودهای دردناک پرداخته و روش‌های تشخیص و درمان را بررسی خواهیم کرد.
دیسمنوره یا دردهای قاعدگی چیست؟
دیسمنوره (Dysmenorrhea) یک اصطلاح پزشکی برای دوره‌های دردناک قاعدگی یا دردهای پریودی است. دردهای پریود علاوه‌بر گرفتگی عضلات و انقباضات، ممکن است علائم دیگری نیز داشته باشد که معمولا شامل اسهال و خستگی بوده و یک روز قبل یا در روز شروع قاعدگی آغاز می‌شوند. برای اکثر زنان، علائم بعد از حدود ۲ یا ۳ روز کاهش پیدا می‌کند.
درد خفیف تا متوسط قاعدگی، طبیعی است. اما برخی از خانم‌ها آن‌قدر پریود دردناک و دردهای شدیدی را تجربه می‌کنند که زندگی روزمره آن‌ها مختل خواهد شد و از انجام کارهایی که دوست دارند، باز می‌مانند. مصرف داروهای تجویز شده توسط متخصص زنان و برخی روش‌های کمک‌درمانی پیشنهادی مانند ورزش و تغییر سبک زندگی می‌تواند به کاهش دردهای قاعدگی کمک کند. بنابراین اگر پریود دردناک دارید، شاید لازم باشد به یک پزشک متخصص زنان مراجعه کنید تا علت مشکل را بررسی کند و در صورت لزوم داروی مسکن برای کاهش دردهای شکمی تجویز کند.
انواع پریود دردناک (دیسمنوره) کدامند؟
به‌صورت کلی ۲ نوع دیسمنوره وجود دارد که به شرح زیر هستند.
دیسمنوره اولیه
همان‌طور که اشاره شد، دیسمنوره اولیه نامی برای دردهای قاعدگی است که هربار در دوران پریود افزایش پیدا کرده و آن را تجربه می‌کنید. این دردها طبیعی بوده و نشانه‌ای از بیماری نیستند. این دردها معمولا ۱ یا ۲ روز قبل از شروع قاعدگی یا زمانی که خونریزی شروع شده باشد، آغاز می‌شوند و بعد از چند روز تسکین پیدا می‌کنند. در این شرایط دیگر نیاز به مراجعه به پزشک نخواهد بود چون این دردها طبیعی هستند.
در دیسمنوره اولیه ممکن است دردی خفیف تا شدید را در پایین شکم، کمر یا در ران‌ها احساس کنید. دردها معمولا در عرض ۲ تا ۳ روز فروکش می‌کنند و با برخی روش‌های خانگی، مانند استفاده از کیسه آب گرم بهبود پیدا خواهند کرد. البته بدن هر خانمی با دیگری متفاوت است و ممکن است سطح متفاوتی از درد را تجربه کنند. این دردها نشانه بیماری یا عدم سلامت بدن زنان نیست.
دیسمنوره ثانویه
اگر به دلیل بیماری یا عفونت در اندام‌های تناسلی خود، قاعدگی یا پریود دردناک را تجربه می‌کنید، دیسمنوره ثانویه است. درد ناشی از دیسمنوره ثانویه معمولا زودتر از چرخه قاعدگی شروع می‌شود و بیشتر از دردهای معمولی قاعدگی به‌طول می‌انجامد.
این درد ممکن است تا لگن نیز کشیده شود و درد زیادی را تحمل کنید. بنابراین در دیسمنوره نوع دوم یا ثانویه ممکن است چند روز قبل از پریود دچار گرفتگی عضلات شده و دردها ممکن است تا پایان کامل خونریزی ادامه داشته باشد. این درد قبل از پریود در ناحیه کمر و شکم بیشتر می‌شود. توجه کنید که دیسمنوره ثانویه کمتر شایع است.
چه میزان دردهای قاعدگی یا پریود دردناک طبیعی است؟
داشتن مقداری درد در دوران قاعدگی طبیعی است. حدود ۶۰% از خانم‌هایی که رحم سالم و فعالیت جنسی خوبی دارند، در طول دوره قاعدگی خود گرفتگی‌های خفیفی را تجربه خواهند کرد. از این میان، حدود ۵% تا ۱۵% از خانم‌ها پریود دردناک را گزارش کرده‌اند. پریود آن‌ها گاهی آن‌قدر شدید است که بر فعالیت‌های روزانه آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد.
با‌این‌حال، به‌نظر می‌رسد تعداد خانم‌هایی که پریودهای دردناک را تجربه می‌کنند، بیشتر از این میزان باشد. چون ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی و سلامت زنان معتقدند بسیاری از خانم‌ها سطح دردهای خود را گزارش نمی‌کنند. این دردها در ۱ یا ۲ روز قبل از شروع خونریزی ایجاد شده و بسته به نوع دیسمنوره، ممکن است مدت زمان بیشتری ادامه پیدا کنند.
در شرایطی که احساس می‌کنید دردهای قاعدگی بیشتر از سطح انتظار شما هستند یا تحمل آن‌ها دشوار است، بهترین راهکار مراجعه به دکتر متخصص زنان خواهد بود تا در صورت امکان، مسکن تجویز شود. گاهی روش‌های خانگی مانند کیسه آب‌گرم و ماساژ روغن روی شکم می‌تواند کمی دردها را کاهش دهد.
علت اصلی پریودهای دردناک چیست؟
دردهای قاعدگی زمانی اتفاق می‌افتد که یک ماده شیمیایی به‌نام پروستاگلاندین در بدن تولید می‌شود. پروستاگلاندین یکی از مواد شبه هورمونی است که در طیف وسیعی از عملکردهای بدن مانند انقباض و شُل‌شدن عضلات، انقباض عروق خونی، کنترل فشار خون و تعدیل التهاب، نقشی اساسی دارد. پروستاگلاندین‌ها از یک ماده شیمیایی به‌نام اسید آراشیدونیک به‌دست می‌آیند.
در حالی‌که صحبت از پریود دردناک می‌تواند ناراحت‌کننده باشد، ممکن است فکر کنید که عملکرد پروستاگلاندین‌ها بد است اما این شبه هورمون‌ها ضروری هستند تا از سلامت بدن محافظت کنند.
به‌عنوان‌مثال، هنگامی که یک رگ خونی آسیب‌دیده دارید، پروستاگلاندین‌ها در محل آسیب آزاد می‌شوند تا به تشکیل لخته کمک کنند و از بافت بدن شما در برابر آسیب محافظت کرده و آن را ترمیم کنند.
از طرفی پروستاگلاندین‌ها به تحریک تخمک‌گذاری نیز کمک می‌کنند و اطمینان پیدا خواهند کرد که رحم زنان به‌طور مناسبی منقبض می‌شود تا بتوانید آندومتر را به‌طور موثر در طول قاعدگی خارج کنید. این شبه هورمون‌ها در بارداری و در طول زایمان برای تحریک انقباضات رحمی و تولد نوزاد افزایش پیدا می‌کنند، بنابراین حتی برای زایمان نیز ضروری خواهند بود.
دلیل اصلی، انقباض دیواره رحم
آنچه شما در دوره پیش از قاعدگی و در طول دوره پریود احساس می‌کنید، سفت شدن و شُل شدن رحم است. ماهیچه‌های رحم شما منقبض می‌شوند تا دیواره رحم بریزد. کارشناسان مطمئن نیستند که چرا برخی از خانم‌ها پریود دردناک یا قاعدگی‌های دردناک‌تری را نسبت به سایرین تجربه می‌کنند. اما آن‌ها تصور می‌کنند که پریودهای دردناک در خانم‌هایی دیده می‌شود که سطوح بالاتری از پروستاگلاندین دارند. از طرفی ممکن است توضیح روشن دیگری وجود نداشته باشد چون بدن هر زنی با دیگری متفاوت است.
علائم پریود دردناک چیست؟
اگر پریودهای دردناک دارید ممکن است یکی یا همۀ علائم زیر را داشته باشید.
- درد ضربان‌دار در ناحیه شکم و زیر شکم
- احساس فشار در شکم
- درد در ناحیه باسن، لگن، کمر و قسمت‌های داخلی ران
- علائمی مانند حالت تهوع، سرگیجه و سردرد
در بیشتر موارد این دردها از ۲۴ ساعت تا ۴۸ ساعت قبل از پریود شروع می‌شوند و در عرض ۴۸ ساعت پس از شروع قاعدگی کاهش پیدا می‌کنند.
چگونه دیسمنوره ثانویه باعث پریود دردناک می‌شود؟
دردهای قاعدگی ناشی از دیسمنوره ثانویه، در برخی شرایط می‌تواند روی اندام‌های تناسلی شما تاثیر بگذارد. شرایطی که می‌توانند باعث پریود دردناک و گرفتگی عضلات شوند. از جمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
اندومتریوز
اندومتریوز وضعیتی است که در آن بافت پوشش‌دهنده رحم (آندومتر) خارج از رحم رشد می‌کند. از آنجایی که این تکه‌های بافت در طول قاعدگی خونریزی می‌کنند، می‌توانند باعث تورم، زخم و پریود دردناک شوند.
آدنومیوز
آدنومیوز وضعیتی است که در آن پوشش داخلی رحم در عضله رحم رشد خواهد کرد. این وضعیت می‌تواند باعث بزرگ‌تر شدن رحم نسبت به حالت طبیعی شده و در نتیجه خونریزی شدید و پریود دردناک یا دردهای غیرطبیعی در دوره پریود داشته باشید.
پزشک شما می‌تواند با بررسی دلایل و آزمایشات، روش‌های درمانی را پیشنهاد کند که نتیجۀ نهایی آن درمان آدنومیوز و کاهش پریود دردناک است.
فیبروم یا کیست‌های خوش‌خیم رحم
فیبروم زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های عضلانی یا کیست در دیواره رحم رشد می‌کنند. فیبروم‌ها می‌توانند شکل یا اندازه رحم و حتی گاهی دهانه رحم را تغییر دهند. در این مورد لازم است پزشک متخصص سونوگرافی انجام دهد تا تعداد و اندازه فیبروم‌ها را تشخیص داده و در نهایت روش درمانی مناسب مانند قرص‌های هورمونی را پیشنهاد دهد؛ چون کمبود هورمون پروژسترون می‌تواند یکی از دلایل رشد فیبروم‌ها باشد.
توجه کنید که این فیبروم‌ها در هر جایی از دستگاه بارداری یا همان رحم زنان می‌توانند رشد کنند که شامل تخمدان، رحم و دهانه رحم خواهد بود. بنابراین گاهی وجود این فیبروم‌ها یا کیست‌ها می‌تواند فرایند تخمک‌گذاری را با مشکل مواجه کند. اما یکی از شایع‌ترین نشانه‌های کیست‌های خوش‌خیم رحم، پریود دردناک یا دردهای شدید عضلانی در ناحیه شکم است.
بیماری التهابی لگن (PID)
عفونت‌های ناشی از باکتری که از رحم زنان شروع می‌شود می‌تواند به سایر اندام‌های تناسلی و حتی لگن نیز گسترش پیدا کرده و باعث بیماری التهابی لگن (PID) شود. این بیماری باعث ایجاد درد شدید در شکم و یا درد شدید در حین رابطه جنسی خواهد شد و می‌تواند روی شدت دردهای قاعدگی و انقباضات تاثیر بگذارد.
تنگی دهانه رحم
تنگی دهانۀ رحم شایع نیست و برخی از زنان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. تنگی دهانه رحم وضعیتی است که در آن دهانه رحم به دلیل جراحی، درمان یا شرایط دیگر، باریک‌تر از حالت طبیعی شده باشد. در این شرایط خروج خون قاعدگی با کمی درد همراه است که می‌تواند یکی از دلایل پریود دردناک در زنان دارای تنگی دهانه رحم باشد.
شرایط مادرزادی ژنتیکی
شرایط خاصی که با آن متولد شده‌اید هم می‌تواند باعث قاعدگی‌های دردناک شود. این ممکن است شامل قاعدگی نامنظم، مشکلات رحم مانند شرایط خاص در تخمدان و لوله‌های فالوپ باشد. در هر صورت، دردهای شدید پریود در این شرایط نشانه‌ای از ابتلا به یک بیماری نیست و بنابراین پزشک متخصص ممکن است برخی داروهای مسکن را برای کاهش درد پیشنهاد دهد. در چنین شرایطی می‌توانید یک اپلیکیشن پریود دانلود کنید که زمان شروع دوره قاعدگی را به شما یادآوری کند.
چه کسانی بیشتر پریود دردناک را تجربه خواهند کرد؟
حال که با دلایل پریودهای دردناک و دردهای شدید در قبل و بعد از پریود آشنا شده‌اید، لازم است بدانید که چه کسانی بیشتر از سایرین در معرض دیسمنوره هستند. اگر یکی از شرایط زیر را داشته باشید، ممکن است دیسمنوره ثانویه یا دردهای قاعدگی شدیدتر را تجربه کنید.
- اولین قاعدگی خود را قبل از ۱۲ سالگی تجربه کرده‌اید.
- سن شما کمتر از ۲۰ سال است.
- قاعدگی سنگین دارید به‌طوری که معمولا بیشتر از ۷ روز به‌طول می‌انجامد.
- سیگار می‌کشید.
- یکی از والدین بیولوژیک شما مبتلا به دیسمنوره است.
آیا پریودهای دردناک می‌تواند عوارضی داشته باشد؟
دردهای قاعدگی معمولا به‌جز مختل کردن زندگی روزمره، عوارضی ایجاد نمی‌کنند. اما اگر یک وضعیت پزشکی باعث پریود دردناک شده است، ممکن است عوارضی ایجاد کند که مانند آندومتریوز یا بیماری التهاب لگن، ناباروری و حاملگی خارج از رحمی شود.
چطور می‌توان انقباضات طبیعی و دیسمنوره ثانویه را تشخیص داد؟
اگر گرفتگی‌های شدید یا غیرعادی را تجربه می‌کنید که بیشتر از ۳ روز طول می‌کشد، لازم است به یک متخصص زنان مراجعه کنید. پزشک با ارائه مراقبت‌های بهداشتی و گاهی تجویز دارو می‌تواند پریود دردناک را درمان کند. اما این درمان بستگی به شرایط شما و نوع بیماری‌ای دارد که به آن مبتلا هستید. اگر انقباضات طبیعی داشته باشید، پزشک تنها می‌تواند یک مسکن ضددرد پیشنهاد دهد. اما اگر آزمایشات نشان دهند که شما به یکی از بیماری‌های بررسی‌شده مبتلا شده‌اید، باید هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام کنید.
پزشک متخصص علاوه‌بر انجام آزمایشات و معاینات بالینی، ممکن است از شما بخواهد علائم دوره‌های قاعدگی خود را تشریح کنید. پزشک متخصص زنان ممکن است معاینات واژن انجام دهد. اگر پزشک تشخیص دهد که پریود دردناک شما ممکن است به‌دلیل ابتلا به یک بیماری باشد، روش‌های زیر را پیش خواهد گرفت:
سونوگرافی
سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از رحم، تخمدان و سایر اندام‌های تناسلی استفاده می‌کند. این دستگاه می‌تواند به‌خوبی وجود توده‌های خوش‌خیم و بدخیم در دستگاه تناسلی زنان را تشخیص دهد.
هیستروسکوپی
پزشک متخصص زنان از یک دستگاه ظریف برای دیدن داخل رحم استفاده می‌کند. تصویر رحم به‌صورتی کاملا واضح در مانیتور نمایش داده می‌شود.
لاپاراسکوپی
این دستگاه برش‌های کوچکی در شکم ایجاد کرده و سپس لوله‌ای نازک با نور و دوربین در انتهای آن برای بررسی اندام‌های لگن استفاده می‌شود.
اگر یکی از آزمایشات فوق نشان دهند که شما مبتلا به یک بیماری هستید که باعث پریود دردناک می‌شود، پزشک متخصص برای درمان اقدام خواهد کرد.
چطور می‌توان دردهای شدید قاعدگی را تسکین داد؟
اگر دردهای شدید قاعدگی یا پریود دردناک به‌دلیل ابتلا به یک بیماری باشد، باید پزشک متخصص زنان داروی مناسب را برای درمان بیماری تجویز کند تا به‌دنبال آن، دردهای شدید قاعدگی نیز کاهش پیدا کنند. اما اگر مبتلا به هیچ‌یک از بیماری‌های بررسی‌شده نیستید، پزشک می‌تواند برخی از داروهای مسکن ضد درد به‌نام داروهای التهابی غیراستروئیدی و برخی داروهای هورمونی را تجویز کند.
پریود دردناک، طبیعی یا نشانه یک بیماری؟
پریود دردناک یا دردهای شدید قاعدگی گاهی ممکن است برای خانم‌ها در دوره‌های پریودی مختلف پیش آید. اما تداوم این دردها و شدت پیدا کردن آن‌ها نه‌تنها خوشایند نیست بلکه می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به یک بیماری باشد که دستگاه تناسلی و رحم زنان با آن درگیر شده است. در این شرایط نباید این دردها را ساده در نظر گرفت و برای درمان به یک پزشک متخصص زنان مراجعه کرد. روش‌های خانگی مانند کیسه آب‌گرم و ماساژ شکم با روغن می‌تواند اندکی این دردها را کاهش دهد اما در هر صورت باید برای بررسی دلایل و درمان به یک دکتر حرفه‌ای و متخصص زنان مراجعه کنید.
