بارداری چه از طریق حاملگی طبیعی و یا از طریق فناوری‌های کمک باروری، یک فرایند پیچیده است. در این مسیر حساس، اتفاقات مختلفی ممکن است رخ دهند که برخی از آن‌ها مأیوس کننده و ناراحت کننده هستند. در برخی موارد که زنان با مشکل ناباروری دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است علاوه بر مصرف داروهای مختلف، روش‌های بارداری مانند لقاح مصنوعی یا (IVF) را نیز امتحان کنند. با توجه به اینکه اتفاقات بعد از لقاح آزمایشگاهی قابل پیش بینی نیستند، ممکن است در برخی موارد، لقاح ناموفق باشد. بنابراین در این مقاله از بلاگ هرلایف به بررسی موضوع تغییرات پریود پس از IVF ناموفق می‌پردازیم.
IVF چیست؟
لقاح آزمایشگاهی یا (In Vitro Fertilization) که به اختصار به آن (IVF) گفته می‌شود، مجموعه‌ای پیچیده از روش‌هایی است که منجر به بارداری خواهند شد. بنابراین لقاح مصنوعی یک روش درمانی برای ناباروری است و در شرایطی برای آن اقدام می‌شود که زوجه نتواند پس از حداقل ۱ سال تلاش، باردار شود. نکتۀ جالب توجه اینجاست که این روش می‌تواند برای جلوگیری از انتقال مشکلات ژنتیکی به جنین نیز استفاده شود. بنابراین اگر پس از حداقل ۱ سال تلاش زیر نظر پزشک متخصص باردار نشده‌اید، ممکن است دکتر شما روش درمان ناباروری IVF یا لقاح در آزمایشگاه را در یک مرکز تخصصی پیشنهاد دهد.
در طی فرایند لقاح مصنوعی، تخمک های بالغ از تخمدان‌ها جمع آوری شده و توسط اسپرم در آزمایشگاه بارور می‌شوند. در ادامه نیز از روشی برای انتقال و قرار دادن یک یا چند تخمک بارور شده به نام جنین در رحم استفاده می‌شود، یعنی درست جایی که قرار است جنین رشد کند. یک دورۀ کامل آی وی اف، حدود ۲ تا ۳ هفته زمان می‌برد. در برخی موارد، مراحل به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و در نتیجه ممکن است فرایند کمی طولانی‌تر شود.
اگر IVF ناموفق باشد ممکن است تغییراتی در پریود پس از IVF ناموفق را تجربه کنید. لقاح آزمایشگاهی یکی از موثرترین روش‌های درمان ناباروی است که به آن فناوری کمک باروری نیز گفته می‌شود. IVF را می‌توان با استفاده از تخمک و اسپرم خود زوجین انجام داد یا ممکن است شامل تخمک و اسپرم یا جنین یک اهدا کننده ناشناس باشد.
چرا زوجین از IVF استفاده می‌کنند؟
یکی از دلایل اصلی روی آوردن زوجین به روش IVF، ناباروری است. ناباروری می‌تواند به دلیل انسداد یا آسیب لوله‌های فالوپ، عوارض اندومتریوز یا مشکلات تخمک‌گذاری باشد. IVF همچنین ممکن است در موارد ناباروری با عامل مردانه مانند تعداد کم اسپرم نیز استفاده شود. IVF زمانی استفاده می‌شود که روش‌های درمانی ساده باروری موفقیت آمیز نبوده‌اند. این روش به نوعی مرحلۀ بعدی یا روشی با میزان موفقیت بیشتر و شکست کمتر خواهد بود.
میزان موفقیت IVF چقدر است؟
شانس شما برای داشتن یک کودک سالم با استفاده از روش IVF یا لقاح مصنوعی به عوامل زیادی بستگی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها موارد زیر هستند.
- شرایط سن
- علت ناباروری
لازم است بدانید که IVF شامل انجام روش‌هایی است که می‌توانند زمان بر، تهاجمی و پُرهزینه باشد. از طرفی، اگر بیش از یک تخمک بارور شده در رحم قرار بگیرد، می‌تواند منجر به چندقلوزایی شود.
درصد موفقیت IVF بر اساس سن
با افزایش سن فردی که از تخمک‌هایش استفاده می‌شود، میزان موفقیت IVF به صورت کلی کاهش پیدا می‌کند. در داده‌های اولیۀ مطالعات انجمن فناوری کمک باروری (SART) در سال ۲۰۲۱، تعداد تولدهای زنده یا IVF موفق در گروه‌های سنی مختلف گزارش شد که به شرح جدول زیر است.
| بازه سنی | درصد موفقیت روش IVF |
| زیر ۳۵ سال | ۴۴.۵% |
| بین ۲۵ تا ۳۷ سال | ۳۲.۴% |
| بین ۳۸ تا ۴۰ سال | ۲۰.۲% |
| بین ۴۱ تا ۴۲ سال | ۹.۶% |
| بالای ۴۲ سال | ۲.۹% |
بنابراین با افزایش سن، درصد عدم‌موفقیت IVF افزایش یافته و در نتیجه ممکن است پریود شدن با تأخیر یا عدم پریود پس از IVF ناموفق را تجربه کنید.سن زنان عامل اصلی و مؤثر بر موفقیت لقاح آزمایشگاهی است. به ویژه در اواسط دهۀ ۳۰ و سنین بالاتر از ۴۰ سال، میزان موفقیت لقاح آزمایشگاهی کاهش پیدا می‌کند. این امر بیشتر به کیفیت تشکیل تخمک بارور شده بستگی دارد که با افزایش سن زنان، کاهش می‌یابد.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۲ انجام شد، نشان داد که میزان حاملگی برای زنان زیر ۳۰ سال که تحت روش درمان ناباروری IVF قرار گرفته بودند، ۶۹.۴% بود. این در حالی است که این مطالعه نشان می‌داد برای زنان بین ۴۰ سال تا ۴۳ سال این درصد موفقیت به کمتر از ۹.۴% می‌رسد. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله سایت معتبر forbes.com را مطالعه کنید.
در طول IVF بعد از یک چرخۀ ناموفق چه اتفاقی برای بدن زنان می‌افتد؟
چرخۀ قاعدگی پس از (IVF) ناموفق تنها با پریود نشدن خود را نشان نمی‌دهد. در طول این چرخۀ درمانی ناباروری، دکتر متخصص ممکن است انواع داروهای هورمونی یا روش‌های هورمونی را تجویز کند. این داروها برای تحریک تخمدان‌ها برای تولید تخمک‌های متعدد استفاده می‌شوند که می‌توانند فرایند بازیابی و باروری تخمک‌ها را نیز تسریع کنند. این فرایند می‌تواند از نظر جسمی و روحی سخت باشد، زیرا نیاز به تزریق منظم، سونوگرافی و انجام آزمایش خون دارد.
پس از یک سیکل ناموفق IVF، بدن زنان ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشد تا استرس فیزیکی و عاطفی دریافتی آن بهبود پیدا کند. در چنین دوره‌ای ممکن است علاوه بر نفخ، گرفتگی و درد، تغییراتی در پریود پس از IVF ناموفق را نیز تجربه کنید. همۀ این اتفاقات در کنار یکدیگر می‌توانند منجر به نوسانات خلقی و خستگی شوند چون در شروع و طول چرخۀ درمان با لقاح مصنوعی از داروهای هورمونی زیادی استفاده می‌شود.
بعد از IVF ناموفق چقدر زمان می‌برد تا هورمون‌ها متعادل شوند؟
IVF روشی است که در آن هورمون‌ها برای تشویق تولید تخمک، تسهیل لانه گزینی و بارداری، دستکاری می‌شوند. این بازی پُرریسک هورمونی گاهی اوقات منجر به عدم تعادل موقتی هورمون‌هایی مانند پروژسترون می‌شود.
تعادل هورمونی بدن ما مانند یک سمفونی است که در آن هر هورمونی نقش خود را در ایجاد یک ریتم هماهنگ ایفا می‌کند. در طول چرخۀ IVF این ریتم می‌تواند چند تغییر کوچک یا به عبارتی سکتۀ ریز را تجربه کند. اما بدن همیشه تلاش می‌کند تا دوباره هورمون‌ها را متعادل کند.
علائم عدم تعادل هورمونی پس از IVF
- نوسانات خلقی: هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون در تنظیم خلق و خو نقش مهمی دارند. نوسانات این هورمون‌ها می‌تواند منجر به تجربۀ احساس غم و اندوه و تحریک پذیری زنان شود.
- خستگی: احساس خستگی یا تخلیۀ غیرعادی انرژی می‌تواند نشان دهندۀ تغییرات هورمونی در زنان باشد.
- اختلالات خواب: این اختلالات خواب می‌توانند شامل کم خوابی یا پُرخوابی باشند.
- تغییرات وزن: افزایش یا کاهش وزن غیرقابل توجیه یا خیلی سریع ممکن است رخ دهد.
- مشکلات پوستی: یکی از اولین نشانه‌های عدم تعادل هورمون‌ها، مشکلات پوستی مانند جوش و خشکی پوست است.
- سردرد: سردردهای هورمونی، به ویژه در چرخه‌های قاعدگی ممکن است بیشتر از قبل رخ دهند.
- حساسیت سینه‌ها: سینه‌ها ممکن است دردناک شده یا برآمده شوند.
- مشکلات گوارشی: این مشکلات اغلب شامل نفخ، سوءهاضمه یا سندرم رودۀ تحریک‌پذیر هستند.
چه مدت پس از IVF ناموفق پریود می‌شوید؟
یکی از رایج‌ترین سوالات خانم‌ها پس از انجام روش IVF این است که چند روز بعد از IVF ناموفق، پریود خواهند شد و آیا احتمال پریود پس از IVF ناموفق وجود دارد؟ زمان اولین پریود پس از یک چرخۀ IVF ناموفق می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، اکثر خانم‌ها در عرض ۴ تا ۶ هفته (حدود یک ماه و نیم) بعد از انتقال تخمک بارور شده، پریود می‌شوند. با این حال برخی از زنان ممکن است با تأخیر یا بی‌نظمی در چرخۀ قاعدگی روبرو شوند.
این پریود نامنظم می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی مانند استرس، عدم تعادل هورمونی یا شرایط پزشکی زمینه‌ای باشد. بنابراین لازم است در صورت پریود نشدن بعد از IVF ناموفق با پزشک متخصص زنان خود مشورت کنید تا علل مختلف بررسی شوند.
دلایل مختلفی می‌توانند وجود داشته باشد که چرا یک زن ممکن است با وجود باردار نبودن، پریود نشدن بعد از IVF ناموفق را تجربه کند. نوسانات هورمونی می‌توانند باعث تأخیر در قاعدگی شوند. اما در برخی موارد، تخمک بارور شده ممکن است پس از لانه‌گزینی نتواند رشد کند. این عدم رشد تخمک بارور شده خود عامل مهمی در تأخیر در پریود خواهد بود. از طرفی کیفیت پایین تخمک بارور شده، مشکلات رحمی، مشکلات کروموزومی یا حتی سبک زندگی نیز می‌توانند دلیل اصلی لانه گزینی ناموفق باشند.
اولین پریود بعد از IVF ناموفق چگونه است؟
همان‌طور که می‌دانید، پریود شدن در واقع خونریزی ناشی از ریزش پوشش آندومتر است. هر چقدر پوشش آندومتر ضخیم‌تر باشد، پریود نیز سنگین‌تر خواهد شد. لازم است بدانید که قاعدگی پس از IVF ناموفق، سنگین‌تر از حد معمول خواهد بود، خصوصاٌ اگر از داروهایی برای ضخیم کردن پوشش آندومتر استفاده کرده باشید. از طرفی ممکن است اولین دوره، کمی دردناک‌تر از دوره‌های معمولی باشد زیرا خونریزی بیشتری نسبت به قبل دارید.
چه عواملی روی بازگشت پریود بعد از IVF تاثیر می‌گذارند؟
عوامل متعددی می‌توانند روی بازگشت قاعدگی خانم‌ها پس از یک دورۀ ناموفق IVF تأثیر بگذارند. یکی از مهم‌ترین عوامل، مصرف داروهای هورمونی در طول چرخۀ لقاح مصنوعی است. داروهای مختلف به روش‌های متفاوتی می‌توانند بر چرخۀ قاعدگی تاثیر بگذارند و ممکن است بازگشت قاعدگی را به تأخیر بیندازند که خود عامل اصلی عدم پریود پس از IVF ناموفق است.
از دیگر عوامل تأثیرگذار روی بازگشت پریود زنان بعد از چرخۀ ناموفق لقاح آزمایشگاهی، می‌توان به سن فرد اشاره کرد. با بالا رفتن سن، زنان ممکن است سیکل‌های قاعدگی نامنظم را تجربه کنند که این امر می‌تواند به صورت مستقیم روی پریود بعد از (IVF) ناموفق و زمان بازگشت پریود تأثیر بگذارد.
تعداد تخمک‌های بارور شده و منتقل شده به رحم زنان در طول چرخۀ لقاح مصنوعی نیز می‌توانند بر زمان بازگشت پریود پس از IVF ناموفق تاثیر بگذارد. اگر چند تخمک بارور شده به رحم منتقل شده باشند، احتمال بارداری بیشتر خواهد بود که می‌تواند بازگشت قاعدگی را به تأخیر اندازد.
از جمله عوامل دیگر می‌توان به استرس، شرایط سلامت زمینه‌ای و سبک زندگی زنان مانند رژیم غذایی و ورزش اشاره کرد. همۀ این عوامل نقش زیادی روی زمان قاعدگی بعد از روش‌های درمان ناباروری مانند IVF دارند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
تجربۀ پریود نشدن بعد از IVF ناموفق طبیعی است؛ چون بدن شما تغییراتی هورمونی را تجربه کرده که مستقیماٌ روی نظم چرخه‌های قاعدگی تأثیر می‌گذارند. همان طور که اشاره شد، انتظار می‌رود که پس از ۴ هفته تا ۶ هفته بعد از IVF ناموفق یا لانه گزینی نامناسب، پریود شوید. اگر پریود شما بیشتر از این زمان به تأخیر افتاد، لازم است با پزشک متخصص زنان مشورت کنید تا دلایل مختلف بررسی شوند.
چطور با تغییرات جسمی و روحی IVF ناموفق کنار بیایید؟
دلایل مختلفی وجود دارند که چرا برخی زنان پس از IVF ناموفق و با وجود باردار نبودن، پریود نمی‌شوند. یکی از اصلی‌ترین دلایل، نوسانات هورمونی است که می‌تواند باعث تغییرات جسمی و روحی در زنان تحت درمان ناباروری با روش لقاح مصنوعی شود. این امکان وجود دارد که برخی از زنان در دورۀ طولانی‌تری پریود نشدن بعد از IVF ناموفق را تجربه کنند؛ چون بدن هر زنی با دیگری متفاوت است.
نحوۀ مقابله با تغییرات احساسی بعد از چرخۀ ناموفق IVF
یکی از سخت‌ترین جنبه‌های یک چرخۀ ناموفق IVF، مقابله یا کنار آمدن با تأثیرات احساسی و عاطفی است. زوج‌ها ممکن است چندین دوره لقاح مصنوعی ناموفق را پشت سر بگذارند. آن‌ها گویی سوار بر یک ترن هوایی هستند که در هر دوره، فراز و نشیب‌های آن بیشتر می‌شود و سطح جدیدی از ناامیدی و اندوه را تجربه می‌کنند. برای زوج‌ها مهم است که به خود زمان بدهند تا عزاداری کرده و احساسات خود را پردازش کنند. در چنین شرایطی، حمایت خانواده و دوستان می‌تواند بسیار مفید باشد.
نحوۀ مقابله با تغییرات جسمی بعد از چرخۀ ناموفق IVF
داروهای هورمونی نه تنها روی احساسات و خلق و خوی زنان تأثیر می‌گذارند بلکه باعث تغییرات جسمی نیز خواهند شد. همان طور که اشاره شد، اولین دورۀ پریود پس از IVF ناموفق می‌تواند ناراحت کننده باشد چون میزان خونریزی و سطح دردها بیشتر از یک دورۀ عادی خواهد بود. بنابراین زنان ممکن است نفخ و دردهای شکم و کمر بیشتری را تجربه کنند. در چنین شرایطی می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید.
- استراحت کافی
- هیدراته نگه داشتن بدن
- مصرف داروهای مسکن (تجویز شده توسط پزشک)
- استفاده از کیسۀ آب گرم
- دانلود و دنبال کردن دورۀ پریود در اپلیکیشن‌های پریود
مهم‌ترین نکات مربوط به پریود و IVF ناموفق
- بعد از یک چرخۀ ناموفق IVF، بدن زنان دستخوش تغییرات جسمی و روحی می‌شود.
- از نظر جسمی، تنظیم مجدد هورمون‌ها ممکن است زمان ببرد که این موضوع باعث خونریزی نامنظم یا سیکل نامنظم قاعدگی و حتی عدم پریود پس از IVF ناموفق می‌شود.
- از نظر احساسی نیز، کنار آمدن با ناامیدی و غم از دست دادن فرصتی دیگر برای بچه‌دار شدن را تجربه می‌کنید. تمامی در کنار هم می‌توانند تاثیر زیادی روی سیکل قاعدگی و دورۀ پریود داشته باشند.
- در چنین شرایطی فرد باید کارهایی را انجام دهد تا به شرایط عادی زندگی برگردد، زیرا هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی دچار مشکلاتی می‌شود.
پرسش‌های متداول در رابطه با IVF
چه زمانی بعد از IVF ناموفق پریود می‌شویم؟
– اغلب بین ۱۰ تا ۱۴ روز پس از انتقال جنین از طریق روش آی وی اف و شکست این درمان ناباروری، پریود اتفاق می‌افتد. با این وجود این زمان می‌تواند بین ۷ تا ۲۱ روز نیز متغیر باشد.
میزان خونریزی پریود پس از IVF ناموفق با شرایط عادی چه تفاوتی دارد؟
-میزان خونریزی بعد از IVF ناموفق سنگین‌تر از پریود معمولی است. در این میان فرد ممکن است شاهد دفع لخته‌های خونی نیز باشد. از طرف دیگر، میزان درد و گرفتگی عضلات در این زمان بیشتر از حالت معمول است.
در صورت پریود نشدن بعد از IVF ناموفق چه باید کرد؟
– در صورتی که ۳ هفته از زمان IVF ناموفق گذشته است و هنوز علائم پریود شدن را تجربه نکرده‌اید، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک با تجویز آزمایش‌های لازم علت این موضوع را بررسی می‌کند.
