چه ارتباطی میان کیست ها و پریود نشدن وجود دارد؟

نامنظم بودن پریود و تأخیر در آن همیشه به دلایل مختلفی رخ می‌دهند. گاهی خانم‌ها باردار یا در دورۀ شیردهی هستند. اما ممکن است مشکلاتی همچون وجود فیبروم رحمی و کیست ها در تخمدان منجر به تأخیر در پریود شوند. به همین دلیل در ادامۀ این مطلب رابطۀ میان کیست ها و پریود نشدن بررسی خواهد شد.

کیست‌ ها در دستگاه تناسلی

کیست‌ها یک مجموعه سلول مجزا از محیط پیرامون خود و به صورت فضایی بسته است و درون آن گاز یا مایعات جمع شده‌اند. دستگاه تناسلی نیز یکی از اندام‌هایی است که در آن کیست تشکیل می‌شود. دو نوع کیست تخمدان و رحم وجود دارند و خانم‌ها بیشتر به کیست تخمدان مبتلا هستند که نوعی از آن به اسم تخمدان پلی کیستیک شناخته می‌شود. اما آمار محدودتری از خانم‌ها مبتلا به کیست رحم هستند که خیلی نگران کننده نیست.

کیست رحمی و انواع آن

نوعی از کیست‌های دستگاه تناسلی در رحم قرار دارند. وجود این کیست‌ها به دلیل اینکه در اغلب موارد غیر سرطانی هستند، موضوع نگران کننده‌ای به حساب نمی‌آیند. اما بهتر است برای اینکه در عملکرد طبیعی رحم، پریود منظم و بارداری مشکلاتی به وجود نیاورند، درمان شوند.

انواع کیست رحمی

کیست‌های رحمی شیوع بسیار کمی دارند، اما آنها را می‌توان در دسته‌های مختلفی قرار داد. این کیست‌ها شامل آدنومیوز، فیبروم، اندومتریوز و کیست نابوتین می‌شوند. اندومتریوز و فیبروم در میان شایع‌ترین انواع کیست‌های رحمی شناخته شده‌اند.

اندومتریوز و آدنومیوز

کیست اندومتریوز یا آندومتریا (Endometriomas) از تجمع سلول‌های سازندۀ بافت رحمی در جایی به غیر از لایۀ اندومتر مانند تخمدان به وجود می‌آید. از طرفی آدنومیوز سلول‌هایی از جنس پوشش داخلی رحم هستند که متصل به دیوارۀ رحم بوده و با رشد آنها، اندازۀ رحم دو تا سه برابر بیشتر می‌شود. کیست‌های رحمی باعث افزایش شدت و میزان خونریزی قاعدگی و دردناک بودن این دوره می‌شوند. به همین دلیل توصیه می‌شود که با دیدن علائم به پزشک متخصص زنان مراجعه شود تا درمان زودتر مورد پیگیری قرار گیرد.

فیبروم رحم

نوعی دیگر از کیست‌های رحمی، فیبروم‌‌ها هستند که در رحم رشد می‌کنند. این کیست‌ها در بیشتر مواقع غیر سرطانی بوده و نگران کننده نیستند. فیبروم‌ها سایزهای مختلفی دارند. گاهی آنقدر کوچک هستند که با دستگاه سونوگرافی هم به سختی دیده می‌شوند. اما ممکن است که این کیست‌ها آنقدر بزرگ باشند که ناحیۀ شکم و لگن را در بر گیرند. فیبروم همچنین ممکن است یک یا چند کیست باشد. این ویژگی‌ها در سونوگرافی شکم و لگن قابل تشخیص خواهند بود.

انواع فیبروم رحم عبارتند از:

• فیبروم‌های داخل دیواره یک نوع شایع فیبروم هستند که در دیوارۀ عضلانی رحم شکل می‌گیرند. گاهی این فیبروم‌ها به اندازه‌ای بزرگ هستند که تمام رحم را می‌پوشانند.
• میوم‌ها در قسمت بیرونی رحم به وجود می‌آیند. این نوع از فیبروم‌ها ممکن است بسیار بزرگ باشند. به نحوی که یک طرف رحم بزرگ‌تر از حد معمول نشان داده شود.
• فیبروم‌های زیر مخاطی در لایۀ ماهیچه‌ای میانی رحم به وجود می‌آیند. این نوع از فیبروم‌ها شیوع کمتری نسبت به سایر انواع فیبروم دارند.
• فیبروم‌های دهانۀ رحم نوعی دیگر از فیبروم‌های نادر هستند. همانطور که از اسم آنها مشخص است، در ناحیۀ دهانۀ رحم شکل می‌گیرند.

کیست تخمدان و انواع آن

کیست تخمدان کیسه‌ای پر از مایع یا مواد نیمه جامد است که روی سطح خارجی یا درون یک تخمدان یا هر دو تخمدان قرار گرفته‌ است. این کیست‌ها بیشتر در خانم‌هایی دیده می‌شوند که باردار هستند یا شرایط بارداری را دارند.

شاید دانستن این آمار برای شما هم جالب باشد که سازمان بهداشت جهانی در گزارشی اعلام کرده است ۸ تا ۱۳ درصد خانم‌ها در سطح جهان به تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، در حالی که تا حدود ۷۰ درصد آنها از بیماری خود اطلاعی ندارند.

با توجه به آماری که سازمان بهداشت جهانی منتشر کرده و گزارشات پزشکان متخصص زنان، در بیشتر مواقع کیست‌های تخمدان اذیت کننده نیستند و در هر دورۀ خونریزی پریود، تعدادی از آنها دفع می‌شوند. اما در گروهی از خانم‌ها، کیست‌های تخمدان رشد می‌کنند، دردناک بوده و منجر به بی نظمی خونریزی عادت ماهانه می‌شوند. بنابراین با مشاهدۀ علائم، باید آنها را جدی گرفت.

انواع کیست تخمدان

کیست‌های تخمدان انواع مختلفی دارند. این کیست‌ها عموماً از نوع عملکردی یا فانکشنال (Functional) هستند. اما در گروه‌های دیگری مانند سیستادنوما (Cystadenomas)، کیست مویی یا درموئید (teratomas/Dermoidِ) و کیست شکلاتی یا اندومتریوما (Endometrioma) نیز قرار می‌گیرند.

کیست تخمدان عملکردی (Functional)

بیشتر خانم‌هایی که کیست تخمدان دارند، در این گروه هستند. کیست‌ها در این بیماران هنگامی تشکیل می‌شوند که عمل تخمک گذاری انجام شده باشد. به همین دلیل به آنها عملکردی می‌گویند. عموماً این کیست‌ها در حدود ۲ تا ۳ ماه بعد از شکل گیری، در عادت ماهانه دفع می‌شوند. کیست فولیکولی (Follicle cyst) و کیست جسم زرد (Corpus luteum cysts) دو نوع اصلی کیست عملکردی به حساب می‌آیند.

• کیست فولیکولی: فولیکول کیسه‌ای درون تخمدان است که تخمک درون آن رشد می‌کند و هنگام تخمک گذاری از همان فضا رها می‌شود. اگر فولیکول باز نشود و به رشد خود ادامه دهد، باعث شکل گیری کیست فولیکولی می‌شود.
• کیست جسم زرد: هنگامی که فولیکول تخمک را رها می‌سازد، توده‌ای سلولی به نام جسم زرد می‌سازد. کیست زمانی تشکیل می‌شود که مایع در جسم زرد جمع شده و باعث رشد آن گردد.

سایر کیست‌های تخمدان

سایر کیست‌هایی که در تخمدان وجود دارند، در سه گروه اصلی جای می‌گیرند که عبارتند از:

• سیست آدنوما: این نوع کیست در سطح خارجی تخمدان شکل می‌گیرد. درون آن مایع رقیق یا مایعی غلیظی و موکوزی قرار می‌گیرد.
• کیست مویی یا درموئید: این کیست‌‌ها از سلول‌های به وجود آورندۀ تخم تشکیل می‌شوند. در مایع این کیست‌ها، سلول‌های تشکیل دهندۀ تمام بافت‌های بدن انسان از جمله پوست، دندان و اعصاب قرار دارند. 
• کیست شکلاتی یا اندومتریا: یکی دیگر از کیست‌های تخمدان است که در آن بافت تشکیل دهندۀ دیوارۀ داخلی رحم یا اندومتر قرار دارد.

عوامل مؤثر بر ایجاد کیست تخمدان

شاید این سؤال برای شما هم به وجود آید که احتمال ایجاد و رشد کیست تخمدان در چه شرایطی بیشتر خواهد بود؟ در پاسخ می‌توان گفت که عواملی مانند سن، شرایط بارداری، ابتلا به بیماری‌های مختلف و سابقۀ خانم در ابتلا به کیست تخمدان می‌توانند مؤثر باشند.

علائم کیست تخمدان

با اینکه کیست‌های تخمدان گاهی با خونریزی پریود دفع می‌شوند و می‌توانند بدون علامت باشند، اما بهتر است علائم آن را در نظر داشت. در ضمن همیشه پزشکان پیشنهاد می‌کنند که خانم‌ها به طور مرتب (پس از ازدواج یا بالای سی سال هر یک یا دو سال) سونوگرافی شکم و لگن را انجام دهند.

علائم کیست تخمدان عبارتند از:

• نفخ شکم
• اجابت مزاج دردناک
• درد لگن قبل یا در طول عادت ماهانه
• خونریزی شدید در پریود
• نامنظم شدن برنامۀ چرخۀ قاعدگی
• دردناک بودن مقاربت جنسی
• درد در ناحیۀ کمر یا ران 
• حساسیت سینه
• حالت تهوع و استفراغ

کیست تخمدان و احتمال ابتلا به سرطان

اکنون که با علل و علائم ابتلا به کیست تخمدان آشنا شده‌اید، شاید این سؤال را بپرسید «آیا کیست‌های تخمدان موجب بروز سرطان در این اندام می‌شوند؟» در حقیقت نگرانی تبدیل شدن کیست‌ها به توده‌های سرطانی را بسیاری از شما دارید. اما باید نکتۀ مهمی را بدانید. احتمال تبدیل شدن کیست‌های تخمدانی به توده‌های سرطانی زیاد نیست و در شرایط یائسگی بیشتر از آمار خانم‌هایی با قابلیت بارداری و مبتلا به کیست تخمدان است.

درمان کیست تخمدان

هنگامی که کیست تخمدان با کمک معاینۀ لگن، سونوگرافی یا لاپاراسکوپی تشخیص داده شد، نوبت به برنامه ریزی کردن برای درمان می‌رسد. در این حالت داروهای مختلف و عمل جراحی را برای درمان کیست تخمدان به کار می‌گیرند.

داروهای درمان کیست تخمدان

برای اینکه بتوان علائم ناشی از کیست تخمدان را تا حد زیادی کاهش داد، می‌توان داروهای مسکن مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، استامینوفن و نوافن مصرف کرد. علت تمرکز بر کاهش علائم به جای دفع کیست‌ها این است که پزشک‌ها معتقدند کیست‌های کوچک تخمدان نیاز به داروی خاص یا خارج کردن ندارند.

درمان کیست‌های بزرگ تخمدان

اگر کیست تخمدان بزرگ باشد و علائم آزار دهنده‌ای مانند خونریزی شدید، دردهای غیر قابل تحمل و علائم نگران کننده داشته باشد، می‌توان روش «جراحی» را برای آن استفاده کرد. پیش از اینکه کیست‌ها پاره شده و باعث خونریزی شدید یا کاهش آب بافت سایر اندام‌ها گردند، می‌توان آنها را خارج کرد. برای این منظور از لاپاراتومی و لاپاراسکوپی استفاده می‌کنند.

• لاپاراتومی نوعی جراحی است که پزشک طی آن برش بزرگی روی شکم زده و کیست را خارج می‌کند. اگر تیم درمان نگران ابتلای بیمار به سرطان باشند، یک نمونه از کیست را برای بیوپسی و بررسی بیشتر به پاتولوژی می‌فرستند.
• لاپاراسکوپی نیز روش دیگری است که پزشک چند برش کوچک روی شکم و در نزدیکی ناف می‌زند. سپس با فرستادن دوربین و ابزاری کوچک، برای خارج کردن کیست اقدام می‌کند.

تأثیر کیست تخمدان بر پریود نشدن

هنگامی که خانم‌ها به کیست تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، با مشکلاتی در خونریزی پریود خود مواجه می‌شوند. بیماران از دردهای زیادی شکایت می‌کنند که در ناحیۀ شکم و لگن هنگام پریود تجربه می‌کنند. علاوه بر این نظم پریود آنها عموماً به هم می‌ریزد. به این ترتیب نمی‌توانند تقویم دقیقی برای خونریزی پریود خود داشته باشند. لکه بینی میان دو دورۀ قاعدگی نیز به دنبال ابتلا به کیست تخمدان مشاهده می‌شود.

خانم‌ها در چنین شرایطی بهتر است به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند. در این شرایط پزشک با تشخیص دقیق خود دربارۀ بهترین روش درمان و آغاز آن تصمیم گیری می‌کند. از طرفی ممکن است جراحی راهکار مناسبی برای درمان باشد.

سندرم تخمدان پلی کیستیک و پریود نشدن

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) که به اسم تنبلی تخمدان نیز شناخته می‌شود، به توصیف کیست‌های کوچکی اشاره دارد که در تخمدان زنان وجود دارند. این سندرم یکی از بیماری‌های شایع زنان به حساب می‌آید که علت اصلی بروز آن، تغییرات هورمونی نامعمول است. اما افزایش سطح هورمون آندروژن، التهاب و مقاومت نسبت انسولین نیز باعث شکل گیری کیست‌های متعدد در تخمدان خواهند شد. 

در میان علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌توان به عقب افتادن پریود، بی نظمی در خونریزی پریود، وجود کیست‌های تخمدان و دردناک بودن قاعدگی اشاره کرد. برای درمان این نوع از مشکلات تخمدان روش‌های مختلفی وجود دارند. برای مثال برای خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، داروهای لتروزول و کلومیفن تجویز می‌شوند که برای تحریک تخمک گذاری، درمان ناباروری و تنظیم برنامۀ پریود کاربرد دارند. 

روش‌های پیشگیری از بارداری مانند (IUD)، حلقۀ واژینال و قرص‌ها هم برای تنظیم خونریزی پریود پیشنهاد می‌شوند. این روش‌ها برای بیمارانی مناسب هستند که قصد بارداری ندارند.

مهم‌ترین نکات درمورد ارتباط کیست‌ها با پریود نشدن

• کیست‌ها یک تودۀ سلولی کوچک هستند که درون‌ آنها عموماً از مایع یا چرک پر می‌شود. دو نوع کیست تخمدان و رحم وجود دارند که در دستگاه تناسلی دیده می‌شوند.
• کیست‌های رحمی شیوع بسیار کمی دارند و شامل آدنومیوز، فیبروم، اندومتریوز، عروق رحمی و کیست نابوتین می‌شوند.
• کیست تخمدان کیسه‌ای پر از مایع یا مواد نیمه جامد است که روی سطح خارجی یا درون یک تخمدان یا هر دو تخمدان قرار گرفته‌ است. در بیشتر مواقع کیست‌های تخمدان اذیت کننده نیستند و در هر دورۀ خونریزی پریود، تعدادی از آنها دفع می‌شوند. این کیست‌ها عموماً از نوع عملکردی یا فانکشنال (Functional) هستند.
• احتمال تبدیل شدن کیست‌های تخمدانی به توده‌های سرطانی در شرایط یائسگی بیشتر از آمار خانم‌هایی با قابلیت بارداری و مبتلا به کیست تخمدان است.
• کیست‌های تخمدان و رحم می‌توانند به نوبۀ خود بر عملکرد کل دستگاه تناسلی و بی نظمی یا تأخیر در پریود نقش داشته باشند. 
• شما می‌توانید نظرات و سؤالات خود را دربارۀ این مطلب در بخش کامنت به اشتراک بگذارید. برای مطالعۀ مطالب علمی و آموزندۀ بیشتر و استفاده از مشاورۀ پزشکان و کسب راهنمایی برای تنظیم تقویم پریود، برنامۀ هرلایف را نصب کنید.

سؤالات متداول