اگرچه زایمان طبیعی همیشه در اولویت است، اما گاهی خانم‌های باردار برای زایمان خود، باید سزارین انجام دهند. عمل سزارین تأثیراتی بر سلامتی خانم‌ها دارد. اما یکی از مشکلات نادری که خانم‌های باردار بعد از این نوع عمل تجربه می‌کنند، ابتلا به اندومتریوز است.
اندومتریوز در محل سزارین قبلی رخ می‌دهد. محل آن بافت اسکاری است که در محل سزارین به وجود می‌آید و در آن سلول‌های اندومتر شروع به رشد می‌کنند. جراحی سزارین به همراه انتقال و چسبیدن سلول‌های آندومتر به بافت اسکار باعث ایجاد اندومتریوز می‌شود. اما گاهی انتقال سلول‌های اندومتر از جریان خون به محل بافت اسکار رحم و سپس رشد این سلول‌ها، تشکیل اندومتریوز را به دنبال دارد. در چنین شرایطی خانم‌ها با علائمی مانند درد، بی نظمی‌های قاعدگی و تورم محل اندومتر مواجه میشوند. برای کسب اطلاع بیشتر دربارۀ این بیماری در ادامه همراه ما باشید.
منظور از اندومتریوز در محل سزارین چیست؟
خانم‌هایی که برای زایمان، مجبور به استفاده از راهکار سزارین میشوند، در موارد نادری (حدود ۰.۳ تا ۰.۴ درصد سزارین‌ها) با مشکل اندومتریوز در محل سزارین مواجه خواهند شد. در این شرایط پزشکی، رشد سلول‌های اندومتر در خارج از رحم و چسبیده به بافت اسکار صورت می‌گیرد. این بیماری به علل مختلفی رخ می‌دهد و با علائمی همراه است که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم.
اندومتریوز در محل سزارین چگونه ایجاد می‌شود؟
شاید این سؤال برای شما هم مطرح شده باشد که چطور اندومتریوز در محل سزارین به وجود می‌آید؟ در پاسخ می‌توانیم به علل مختلفی اشاره کنیم که به دنبال آنها در محل سزارین، سلول‌های آندومتر شروع به رشد می‌کنند. مهم‌ترین علتی که در این بخش می‌توانیم به آن اشاره کنیم، برشی است که رحم هنگام سزارین می‌خورد. پس از اینکه بافت رحم بخیه می‌شود، بافت آندومتر در جایگاهی غیر از محل همیشگی شروع به رشد می‌کند. به همین دلیل، خانم‌ها در موارد بسیار محدودی دچار اندومتریوز میشوند.
علائم اندومتریوز در محل سزارین چیست؟
هنگامی که بافت رحم خانم‌ها مرحلۀ ترمیم بعد از سزارین را پشت سر می‌گذراند، بافتی شبیه زوائدی چسبیده به پوشش داخلی، اطراف یا روی رحم آنها ایجاد می‌شود که به آن اسکار می‌گویند. گاهی سلول‌های آندومتر در محل اسکار رشد می‌کند که خارج از بافت رحم است. این نوع اندومتریوز اگر در محل سزارین رخ دهد، با علائمی همراه است که هشداری به خانم‌ها دربارۀ بروز یک مشکل هستند. در این صورت خانم‌ها باید با پزشک متخصص زنان مشورت کنند تا با انجام روش‌های مختلف، بیماری را با اطمینان تشخیص دهند.
درد در محل سزارین
خانم‌هایی که از این نوع اندومتریوز رنج می‌برند، دردی را تحمل می‌کنند که دارای مشخصات زیر هستند:
- درد چرخه‌ای: درد اغلب با خونریزی پریود همزمان می‌شود و در طول قاعدگی شدت می‌یابد. دلیل اصلی این نوع درد را تغییرات هورمونی و انقباضات رحمی در چرخۀ قاعدگی می‌دانند.
- درد مزمن: برخی از زنان ممکن است درد یا ناراحتی مداوم در ناحیۀ زخم را تجربه کنند. در حالی که این درد لزوماً به چرخه قاعدگی مرتبط نیست.
- سوزش یا درد شدید: درد اندومتریوز مرتبط با محل سزارین می‌تواند با سوزش و گرفتگی همراه باشد.
احساس وجود توده در ناحیۀ سزارین
این امکان وجود دارد که خانم‌ها یک تودۀ سفتی را زیر یا نزدیک جای زخم سزارین احساس کنند. در حالی که ممکن است در طول قاعدگی ملموس‌تر یا دردناک‌تر شود. این توده می‌تواند مانند تورم احساس شود و از طرفی ممکن است تغییرات قابل توجهی در ناحیۀ بافت اسکار رحم ایجاد کند.
تغییراتی در چرخۀ قاعدگی
یکی از مهم‌ترین علائمی که خانم‌های مبتلا به اندومتریوز ناحیۀ سزارین دارند، خارج شدن چرخۀ قاعدگی آنها از روال عادی است. افزایش درد در ناحیۀ زخم سزارین، آن هم درست قبل یا در دوران خونریزی پریود، نشانۀ بارز این بیماری است. آن هم به این دلیل که بافت آندومتر در محدودۀ اسکار و در طول چرخۀ قاعدگی، مشابه به بافت آندومتر رحم، نسبت به ضخیم شدن و ریزش دیوارۀ رحم واکنش نشان می‌دهد.
خونریزی از ناحیۀ بافت اسکار
از علائمی که خانم‌ها به دلیل اندومتریوز در محل اسکار تجربه می‌کنند، خونریزی نامعمول یا خروج ترشحاتی از محل زخم سزارین است. این خونریزی عموماً در دوران قاعدگی رخ می‌دهد. اما امکان بروز آن در روزهای دیگر سیکل قاعدگی نیز وجود دارد.
التهاب و تورم
برخی از زنان ممکن است متوجه تورم، قرمزی یا تغییر رنگ پوست روی زخم در طول قاعدگی شوند. همین علائم می‌توانند هشداری دربارۀ اندومتریوز در محل بافت اسکار باشند.
درد هنگام فعالیت‌های بدنی
فعالیت‌هایی که به ناحیۀ شکم فشار وارد می‌کنند، مانند ورزش، خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین، ممکن است، درد را تشدید کنند.
نکتۀ مهم: شدت علائم در خانم‌های مختلف متفاوت است. برخی از زنان ناراحتی خفیفی را تجربه می‌کنند. در حالی که برخی دیگر ممکن است با درد قابل توجهی مواجه شوند که در فعالیت‌های روزانه تداخل ایجاد می‌کند.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان عمومی
علت بروز اندومتریوز در محل سزارین
چهار علت مهم وجود دارند که باعث بروز اندومتریوز در محل سزارین میشوند. ریسک فاکتورهایی هم احتمال ابتلا به این بیماری را تشدید می‌کنند.
رشد سلول‌های آندومتر در محل سزارین
هنگام سزارین، بافت آندومتر نیز برش می‌خورد. بعضی از مطالعات اعلام کرده‌اند که ممکن است، بخشی از بافت اندومتر هنگام سزارین به محل زخم بچسبد و در همانجا رشد کند. به این ترتیب، خانم‌ها در موارد بسیار محدودی دچار آندومتریوز میشوند.
انتقال سلول‌های اندومتر از جریان خون به اسکار
تعداد محدودی از سلول‌های آندومتر ممکن است از طریق خون یا گردش خون لنفاوی به زخم سزارین منتقل شده و در همانجا رشد کنند. این مکانیسم برای اندومتریوز مرتبط با اسکار رحم بسیار نادر است و بیشتر با اندومتریوز سایر قسمت‌ها ارتباط دارد.
متاپلازی
این نظریه بیان می‌کند که سلول‌های خاصی در دیوارۀ شکم یا بافت اسکار می‌توانند در پاسخ به التهاب، آسیب دیدگی یا عوامل هورمونی به سلول‌های آندومتر تبدیل شوند و نهایتاً با ابتلا به اندومتریوز همراه هستند.
پاسخ التهابی
عموماً محل زخم سزارین دچار التهاب و تورم بافت‌ها می‌شود. همین التهاب بستری را برای رشد سلول‌های آندومتری فراهم می‌کند که به بافت اسکار رحم چسبیده‌اند.
ریسک فاکتورهای آندومتریوز در محل سزارین
- سزارین مکرر: زنانی که بارها عمل سزارین را انجام می‌دهند، بیشتر در خطر اندومتریوز محل سزارین قرار دارند.
- جراحی قبلی: هر عمل جراحی شکم یا لگن ممکن است خطر اندومتریوز را در محل زخم افزایش دهد.
- تأخیر در تشخیص درست: گاهی علائم بیماری‌ها با هم مشابه هستند. اگر بیماران دیر برای درمان اقدام کنند یا تشخیص بیماری به اشتباه انجام شود، احتمال بروز اندومتریوز محل سزارین افزایش می‌یابد.
زمان اندومتریوز در محل سزارین
اندومتریوز در محل سزارین معمولاً ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از عمل جراحی رخ می‌دهد. البته نباید فراموش کنید که علائم ممکن است به تدریج شروع شوند و اغلب در طول زمان، به ویژه در طول چرخۀ قاعدگی، شدت یابند. به همین دلیل عموماً این بیماری ۲ تا ۵ سال پس از سزارین تشخیص داده می‌شود.
راه‌های تشخیص اندومتریوز در محل سزارین
هنگامی که خانم‌ها با علائم بیماری‌های زنان و زایمان به پزشک متخصص زنان مراجعه می‌کنند، این متخصصان روش‌هایی را برای تشخیص دقیق خود به کار می‌گیرند. این روش‌ها عبارتند از:
- دریافت شرح حال و بررسی پروندۀ پزشکی
- انجام معاینات فیزیکی شکم و لگن برای مشاهده و بررسی علائم
- انجام روش‌های تصویربرداری سی تی اسکن، سونوگرافی و ام آر آی
- بیوپسی برای تشخیص بدخیم یا خوش خیم بودن تودۀ سلولی
- لاپاراسکوپی برای مشاهدۀ دقیق‌تر بافت آندومتر در ناحیۀ اسکار رحم
- بررسی بیماری‌های دیگر مانند آبسه، عفونت و فتق برشی
اندومتریوز در محل سزارین چگونه درمان می‌شود؟
درمان آندومتریوز در محل سزارین به منظور کنترل و کاهش علائم و همچنین از بین بردن بافت آندومتر انجام می‌شود. اما با توجه به شدت بیماری، روش‌های انتخابی درمان می‌توانند از دارو درمانی تا عمل جراحی متفاوت باشند.
- عمل جراحی و خارج کردن بافت آندومتر: این روش به عنوان مؤثرترین راهکار شناخته می‌شود.
- هورمون درمانی: داروهای خوراکی هورمونی، هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH)، پروژستین‌ها یا دانازول تجویز میشوند.
- مسکن‌ها: انواع مسکن‌های غیراستروئیدی ضد التهابی برای کاهش دردهای این نوع اندومتریوز تجویز میشوند.
- چکاپ منظم در صورت خفیف بودن اندومتریوز: گاهی پزشک زنان، در کنار روش درمانی دیگری، چکاپ منظم بیمار را صرفاً برای کنترل وضعیت بیماری در دستور کار قرار می‌دهد.
چطور از بروز اندومتریوز در محل سزارین پیشگیری کنیم؟
خانم‌ها برای اینکه احتمال ابتلا به اندومتریوز را کاهش دهند، می‌توانند چند راهکار را استفاده کنند. برای مثال بهتر است تا جای امکان روش سزارین را برای زایمان انتخاب نکنند و انتخاب این روش را در صورت اجبار انجام دهند. در صورتی که سزارین می‌کنند، به علائم سزارین توجه داشته و مراقبت‌های لازم پس از سزارین را مورد توجه قرار دهند.
راهکار دیگری که در کاهش احتمال ابتلا به اندومتریوز سزارین کمک می‌کند، نظارت بر تعادل هورمونی است. اگر تغییرات هورمونی منظم و طبیعی باشند، احتمال بروز بیماری مذکور نیز کاهش می‌یابد. البته نباید فراموش کنید که شما خانم‌ها باید اطلاعات بیشتری دربارۀ سزارین، مراقبت‌های پس از آن و اندومتریوز مرتبط با آن داشته باشید.
نکات مهم در مورد اندومتریوز بعد از سزارین
- اگر خانم‌ها دربارۀ اندومتریوز محل سزارین اطلاع داشته باشند، مراقبت‌های بیشتری انجام می‌دهند.
- آنها باید هنگام چکاپ، سلامت رحم و اندام‌های لگن را مورد توجه قرار دهند تا در صورت ابتلا به اندومتریوز محل سزارین، سریعاً برای درمان آن اقدام کنند.
- آنچه بیشتر از هر چیزی اهمیت دارد، توجه به علائمی است که هشداری برای ابتلای خانم‌ها به بیماری است. این علائم شامل درد، خونریزی ناحیۀ اسکار، بی نظمی قاعدگی، التهاب، تورم و سوزش است.
- آنها باید در اسرع وقت با پزشک زنان مشورت کنند. روش آسان و مطمئن هم استفاده از قابلیت کلینیک هرلایف است که از طریق اپلیکیشن هرلایف در دسترس قرار دارد.
پرسش‌های پرتکرار
درد، سوزش، تورم، التهاب، خونریزی، نامنظمی قاعدگی و احساس درد هنگام فعالیت‌های بدنی از علائم اندومتریوز هستند.
جراحی، هورمون درمانی، مسکن‌ها و چکاپ منظم در ردۀ روش‌های درمان اندومتریوز به حساب می‌آیند.
منابع:
