قرص دوفاستون و پریود؛ از موارد مصرف تا نکات مهم و توصیه‌ها

به‌هم ریختن تعادل هورمونی در بدن زنان باعث بروز مشکلاتی می‌شود که هر کدام به‌عنوان یک بیماری شناخته می‌شوند. یکی از اولین نشانه‌ها و عوارض آن در بدن زنان، پریودهای نامنظم است. در چنین شرایطی پزشک متخصص زنان برای بازیابی تعادل هورمونی، دارو تجویز می‌کند که یکی از آن‌ها قرص دوفاستون پریود است. این دارو تنها با دستور پزشک یا نسخه در دسترس بوده چون پزشک باید دوز و مدت مصرف را باتوجه‌به شرایط فرد تعیین کند. بسیاری از خانم‌ها می‌خواهند بدانند چند رو بعد از قطع مصرف این قرص پریود خواهند شد. به‌همین‌دلیل در این مقاله از بلاگ هرلایف به بررسی نحوه تاثیر دوفاستون بر چرخه پریود می‌پردازیم.

قرص دوفاستون پریود (Duphaston) چیست؟

قرص دوفاستون برای درمان اختلالات چرخه تولیدمثل خانم‌ها مانند ناباروری، قاعدگی نامنظم و خونریزی رحم تجویز می‌شود.

 این دارو با تقلید از فعالیت‌های هورمون طبیعی پروژسترون عمل کرده و به کاهش علائم عدم تعادل هورمونی کمک خواهد کرد. 

در شرایطی که کمبود پروژسترون باعث مشکلات قاعدگی مانند سندرم پیش از قاعدگی، دوره‌های قاعدگی دردناک، پریود نشدن، ناباروری، سقط جنین یا سقط‌های مکرر، درمان جایگزینی هورمونی برای یائسگی و اندومتریوز می‌شود، این دارو به برقراری مجدد چرخه طبیعی قاعدگی و بهبود علائم کمک خواهد کرد. 

نکته مهم اینکه، دوفاستون با آماده کردن دیواره رحم برای بارداری به درمان ناباروری نیز کمک خواهد کرد. پس از مصرف خوراکی، قرص‌های دوفاستون که با فیلم دیدروژسترون پوشش داده‌ شده‌اند، به سرعت جذب خواهند شد.

دیدروژسترون (Dydrogesterone) چیست؟

دیدروژسترون یک پروژسترون مصنوعی است که مشابه هورمون زنانه عمل می‌کند. دیدروژسترون ماده فعال قرص دوفاستون است. وجود این ماده در قرص دوفاستون پریود با تنظیم رشد سالم و ریزش طبیعی دیواره رحم باعث داشتن یک چرخه پریودی طبیعی می‌شود.

موارد مصرف قرص دوفاستون پریود

دکتر متخصص زنان، قرص دوفاستون را برای درمان موارد زیر تجویز خواهد کرد.

• درمان دیسمنوره (کمبود پروژسترون)
• درمان اندومتریوز
• درمان آمنوره ثانویه
• درمان سیکل‌های نامنظم
• درمان خونریزی غیرطبیعی رحم
• درمان سندرم پیش از قاعدگی
• درمان تهدید به سقط جنین
• درمان سقط عادی
• درمان سقط‌های مکرر
• درمان کیست تخمدان
• درمان ناباروری ناشی از نارسایی لوتئال
• درمان جایگزینی هورمونی برای زنان مبتلا به اختلالات ناشی از یائسگی یا اختلالات ناشی از جراحی رحم

شیوه درمان و مراقبت‌های ویژه مصرف دوفاستون چگونه است؟

قبل از شروع درمان با قرص دوفاستون پریود برای خونریزی غیرطبیعی، علت خونریزی باید روشن شود. خونریزی و لکه‌بینی ممکن است در ماه‌های اولیه و شروع درمان رخ دهند. پزشک متخصص با بررسی مشکل، دوز و نحوه مصرف را تعیین خواهد کرد و مراقبت‌های ویژه مصرف را به شما آموزش می‌دهد.

آیا قرص دوفاستون عوارض دارد؟

هر دارویی دارای عوارضی خواهد بود که در برخی از افراد بروز می‌کند. عوارض جانبی قرص دوفاستون به شرح زیر است. توجه داشته باشید که این عوارض در همۀ خانم‌ها دیده نمی‌شود اما در صورت لزوم می‌توانید با پزشک مشورت کنید.

• حالت تهوع
• درد شکم
• ترشحات غیرطبیعی واژن
• اسهال
• سوءهاضمه
• خشکی دهان
• کهیر و خارش
• درد سینه
• نوسانات خلقی
• سردرد و سرگیجه
• پریود غیرطبیعی و دردناک
• اختلال در خواب
• افزایش وزن
• علائم مشابه افسردگی

این عوارض معمولا با گذشت زمان از بین می‌روند اما اگر عوارض شدید یا ماندگار داشتید باید هر چه سریع‌تر با پزشک خود مشورت کنید.

دوز و نحوه مصرف قرص دوفاستون چگونه است؟

دوز و نحوه مصرف داروی دوفاستون توسط پزشک متخصص زنان تعیین خواهد شد. با‌توجه‌به نوع بیماری، دوز و نحوه مصرف متفاوت خواهد بود. اما به‌طورکلی می‌توان گفت که از روز شانزدهم پریود باید به مدت ۱۰ شب ۱ عدد از این قرص مصرف شود. بین ۳ تا ۱۰ روز پس از قطع مصرف داروی دوفاستون، اغلب خونریزی قاعدگی شروع می‌شود. مهم‌ترین نکته این است که نباید دارو را بیشتر یا کمتر از میزان تجویز پزشک مصرف کنید.

هر عدد قرص دوفاستون را باید کامل مصرف کرده و آن را ببلعید، بنابراین از نصف کردن قرص و جویدن آن خودداری کنید. قرص را با یک لیوان آب بخورید و دوره درمان را کامل کنید.

بهترین زمان مصرف قرص دوفاستون چه زمانی است؟

پزشکان متخصص پیشنهاد می‌کنند این دارو را همراه با غذا مصرف کنید. با هدف به‌خاطر سپردن مصرف روزانه دارو، بهتر است آن را در ساعت مشخصی بخورید.

نحوه نگهداری دوفاستون چیست؟

برای نگهداری از دوفاستون به نکات زیر دقت کنید:

• در جای خشک نگهداری شود.
• قرص در دمای زیر ۳۰ سانتی‌گراد قرار بگیرد.

اشکال دارویی و نام تجاری قرص دوفاستون چیست؟

دیدروژسترون عمدتاً با نام‌های تجاری Duphaston (دیدروژسترون به تنهایی) و Femoston (در ترکیب با استرادیول) به بازار عرضه می‌شود.این دارو قرصی گرد و محدب با روکش‌ سفید است.

 این قرص خطی دارد که برای تسهیل شکستن و آسان‌شدن بلع آن است. این خط برای تقسیم دوزهای مساوی روی قرص قرار نگرفته است.

آیا قرص دوفاستون منع مصرف دارد؟

در برخی موارد با مشاهده نشانه‌هایی نباید قرص دوفاستون را مصرف کنید. قرص دوفاستون با تقلید از فعالیت‌های هورمون طبیعی پروژسترون عمل می‌کند که به‌نوبۀ خود به درمان شرایط ناشی از عدم تعادل هورمونی در بدن کمک خواهد کرد.

اما لازم است قبل از قطع مصرف با پزشک خود مشورت کنید. موارد منع مصرف این دارو به شرح زیر هستند.

خونریزی از واژن با علت نامشخص

اگر خونریزی غیرطبیعی واژینال داشته باشید که پس از مراجعه به پزشک، علت اصلی آن تشخیص داده نشود، نباید به‌صورت خودسرانه از داروی دوفاستون استفاده کنید؛ چون ممکن است سلامتی شما به‌خطر افتد. این دارو نباید خودسرانه استفاده یا قطع شود، بنابراین در هر صورت باید با پزشک مشورت کنید.

ابتلا به سرطان رحم و سرطان سینه

پزشکان مصرف ماده فعال دوفاستون یعنی دیدروژسترون را در موارد ابتلای فرد به سرطان سینه و سرطان رحم توصیه نمی‌کنند، چون این ۲ نوع سرطان به پروژسترون وابسته هستند و همان‌طور که اشاره شد دیدروژسترون نوعی پروژسترون مصنوعی است.

بارداری یا شیردهی

تاکنون هیچ نشانه‌ای از اثرات مضر دوفاستون در دوران باروری و بارداری مشاهده نشده است؛ اما همواره توصیه می‌شود که این قرص باید در طول دوران بارداری تنها توسط پزشک متخصص تجویز شود، بنابراین نباید آن را بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید. 

استفاده از این دارو در دوران شیردهی به‌دلیل نداشتن اطلاعات ایمنی دقیق و اثبات‌شده، معمولا توصیه نمی‌شود. از طرفی مصرف این دارو برای خانم‌های زیر ۱۸ سال نیز توصیه نمی‌شود.  

آلرژی به ماده فعال دوفاستون (دیدروژسترون)

اگر به دیدروژسترون حساسیت داشته باشید، نباید از قرص دوفاستون پریود استفاده کنید. اگر علائم زیر را داشتید باید با پزشک مشورت کنید.

• تورم گلو، صورت و زبان
• مشکلات تنفسی
• بثورات پوستی همراه تورم و خارش
• سرگیجه شدید

اختلال‌های شدید کبدی

پزشک متخصص قبل از تجویز داروی دوفاستون سوالاتی از بیمار می‌پرسد. یکی از این سوالات ابتلا به اختلالات کبدی است. اگر خانمی مبتلا به بیماری کبدی باشد، پزشک این دارو را تجویز نخواهد کرد چون در برخی موارد باعث وخیم‌تر شدن وضعیت سلامتی بیمار خواهد شد. 

در هر صورت لازم است در زمان مراجعه به مرکز درمانی برای ملاقات با پزشک این اطلاعات را در اختیار متخصصان قرار دهید.

تداخل دارویی قرص دوفاستون چیست؟

طریقه مصرف قرص دوفاستون برای تنظیم قاعدگی را یاد بگیرید و بدانید که این دارو با چه موارد دیگری تداخل دارد. 

• شما نباید دوفاستون را همراه با داروهای صرع مانند فنوباربیتال (Phenobarbital)، فنی‌توئین (Phenytoin) و کاربامازپین (Carbamazepine) مصرف کنید.
• از مصرف آن با آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند ریفامپیسین (Rifampin) و ریفابوتین (Rifabutin) خودداری کنید. 
• هنگام مصرف دارو، نباید از داروهای گیاهی حاوی گیاهانی مانند خار مریم (Hypericum perforatum) یا مریم گلی استفاده کنید.
• اگر داروهایی مانند ریتوناویر (Ritonavir)، نلفیناویر (Nelfinavir)، نویراپین (Nevirapine) و افاویرنز (Efavirenz) مصرف می کنید هم نظر پزشک را درباره مصرف این دارو بپرسید.

در مورد تمام داروها، مکمل‌ها یا داروهای گیاهی که مصرف می کنید، به پزشک اطلاع دهید تا از تداخل احتمالی جلوگیری شود.

اگر یک نوبت قرص را فراموش کنید چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر یک نوبت قرص را فراموش کردید و کمتر از ۱۲ ساعت تاخیر داشتید، به‌محض یادآوری آن را مصرف کنید. سپس مصرف روزانه قرص را طبق برنامه و در زمان عادی ادامه دهید. اما اگر بیشتر از ۱۲ ساعت تاخیر داشتید نیازی به مصرف قرص نبوده و باید طبق دستور، قرص بعدی را مصرف کنید. 

به‌خاطر داشته باشید که برای جبران دوز فراموش شده، نباید ۲ دوز را هم‌زمان مصرف کنید. مصرف بیشتر از تجویز پزشک یا ۲ دوز همزمان منجر به بروز برخی علائم جدی مانند خونریزی غیرطبیعی، درد شدید معده، اسهال و استفراغ می‌شود.

نکته مهم اینکه از دست دادن یک نوبت از قرص دوفاستون ممکن است با مشاهده خون یا لکه‌بینی همراه باشد. این قرص مانند استارتر برای شروع چرخه جدید قاعدگی در صورت داشتن قاعدگی نامنظم عمل خواهد کرد.

چند روز بعد از قطع قرص دوفاستون پریود می‌شویم؟

همان‌طور که اشاره شد، در بسیاری از موارد، پزشک متخصص برای منظم کردن چرخه قاعدگی نامنظم و  درمان تاخیر در پریود، قرص دوفاستون را تجویز خواهد کرد. بسیاری از خانم‌ها این سوال را می‌پرسند که چند روز بعد از اینکه قرص دوفاستون خوردم، پریود می‌شوم؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که طبق دستور پزشک لازم است به مدت ۱۰ روز از روز شانزدهم چرخه قاعدگی هر روز دوفاستون بخورید. بعد از ۱۰ روز مصرف، باید دارو قطع شود. ۳ روز یا ۱ هفته تا ۱۰ روز پس از قطع مصرف دوفاستون، پریود خواهید شد. مصرف این دارو مانند داروهای هورمونی دیگری که برای تنظم قاعدگی تجویز می‌شوند احتمال پریودی بعد از قطع مصرف را افزایش می‌دهد.

علائم پس از قطع مصرف دوفاستون چیست؟

هر چند که مصرف داروی دوفاستون خود با عوارضی همراه است، اما لازم است بدانید که حتی قطع مصرف این دارو نیز ممکن است عوارضی داشته باشد که به شرح زیر است.

• سردرد، سرگیجه و میگرن
• درد خفیف پستان
• تهوع و استفراغ
• افزایش وزن
• پریودی دردناک و سنگین
• قطع قاعدگی
• خونریزی قاعدگی کمتر از گذشته

چرا پس از مصرف دوفاستون پریود نمی‌شوید؟

چرخه قاعدگی به‌صورت طبیعی به تعادل و تعامل میان چند هورمون بستگی دارد. هورمون‌های استروژن و پروژسترون از جمله هورمون‌های تنظیم‌کننده چرخه قاعدگی هستند که توسط تخمدان‌ها ترشح می‌شوند. اگر ترشح این هورمون‌ها با اختلالی روبرو شود چرخه قاعدگی مختل خواهد شد و مشکلاتی مانند آمنوره و خونریزی غیرطبیعی واژن رخ می‌دهد. 

همان‌طور که اشاره شد، قرص دوفاستون که حاوی دیدروژسترون  (نوعی پروژسترون مصنوعی) است می‌تواند کمبود یکی از هورمون‌های مورد نیاز برای چرخه طبیعی پریودی زنان را جبران کند.

افزایش سطح پروژسترون و استروژن عامل اصلی تنظیم چرخه قاعدگی است. حتی اگر در دوران پریودی، باردار شوید، باز هم هورمون پروژسترون توسط قرص دوفاستون تامین و مانع افزایش سطح استروژن و هورمون‌هایی می‌شود که برای بارداری نیاز هستند. در صورت عدم بارداری، سطح پروژسترون کاهش پیدا خواهد کرد. بنابراین اگر پس از ۱۰ روز از قطع مصرف دوفاستون پریود نشدید، امکان بارداری وجود دارد. با انجام آزمایش خون و بی‌بی‌چک می‌توانید احتمال بارداری را بررسی کنید.

آیا قرص دوفاستون پریود را منظم می‌کند؟

قرص دوفاستون پریود را منظم می‌کند اما برای درمان مشکلات دیگر خانم‌ها نیز تجویز می‌شود. این دارو باید در زمان مشخصی یعنی دقیقا روز شانزدهم چرخه قاعدگی مصرف شود؛ البته در زنانی که چرخه منظم حدوداً ۲۸ روزه دارند. بیشتر خانم‌ها بین ۳ روز تا ۱۰ روز پس از قطع مصرف دوفاستون پریود می‌شوند؛ اما موارد استثنا نیز وجود دارد. 

اگر پس از ۱۰ روز پریود نشدید، احتمال بارداری وجود دارد. در هر صورت باید پس از اتمام دورۀ درمان، مجدد به پزشک مراجعه کنید تا شرایط شما را بررسی کند. دوفاستون جزو داروهایی است که باید توسط پزشک تجویز شود، بنابراین هرگز بدون تشخیص پزشک آن را از داروخانه نخرید و مصرف نکنید.

نکات مصرف قرص دوفاستون

• در صورت خونریزی غیرعادی و غیرطبیعی واژینال یا لکه‌بینی، نگران نشوید. این اتفاق معمولا در ماه‌های اول مصرف دوفاستون رخ می‌دهد. اما اگر خونریزی شما شدید است و چندین روز ادامه دارد با پزشک مشورت کنید.
• قرص دوفاستون غیر از پروژسترون مصنوعی، حاوی لاکتوز است. بنابراین در صورت عدم تحمل لاکتوز، قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
• برخی از خانم‌ها با مصرف این دارو دچار سرگیجه و خواب‌آلودگی می‌شوند بنابراین تا قبل از برطرف‌ شدن این عوارض، رانندگی نکنید.
• در صورت فراموش کردن ۱ دوز، ۲ قرص را همزمان مصرف نکنید چون عوارض شدیدی دارد.
• در صورت فراموش کردن ۱ دوز تا قبل از ۱۲ ساعت، دوز لازم را مصرف کنید، درغیر‌این‌صورت اجازه دهید زمان مصرف دوز بعدی برسد.
• در طول زمان مصرف قرص دوفاستون از نوشیدن مشروبات الکلی خودداری کنید.
• خانم‌های مبتلا به سرطان رحم و سرطان سینه نباید این دارو را مصرف کنند.
• در صورت ابتلا به افسردگی به پزشک خود اطلاع دهید.
• در صورت ابتلا به بیماری‌های کبدی و کلیوی در مصرف دارو احتیاط کنید و شرایط بیماری خود را با پزشک درمیان بگذارید. پزشک ممکن است داروی دیگری را جایگزین کند.