آمنوره یا همان قطع شدن خونریزی پریود، زمانی است که خانم برای چند ماه پریود نمی‌شود. فشارهای عصبی، استرس، اختلالات ژنتیکی، یائسگی، شیردهی، مصرف بعضی از داروها و بیماری‌های مادرزادی از علل مهم قطع شدن عادت ماهانه هستند.
اختلالات هورمونی همراه با آمنوره باعث رویش موهای زائد صورت، درد شکم و لگن، آکنه، سردرد و ریزش مو می‌شوند. با این حال استفاده از داروها و آمپول‌هایی که تعادل میان هورمون‌های استروژن و پروژسترون را برقرار می‌کنند، باعث درمان مشکل (Amenorrhea) می‌شوند. در این مطلب از هرلایف به بررسی علل، علائم، عوارض و درمان این بیماری به طور کامل‌تر می‌پردازیم.
آمنوره چیست؟
آمنوره (Amenorrhea) یا قطع عادت ماهانه هنگامی است که خانم‌ها در فاصلۀ زمانی میان بلوغ جنسی و یائسگی، به مدت چند ماه خونریزی پریود ندارند. فقدان قاعدگی خود به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.
در توضیح دقیق‌تر، هنگامی که قاعدگی دخترها تا سن ۱۶ سالگی آغاز نمی‌شود، آمنورۀ اولیه را تجربه می‌کنند مطالعات نشان داده که تعداد بسیار کمی از دختران با این موضوع رو به رو می‌شوند. اما اگر خانمی حداقل سه ماه و حداکثر شش ماه خونریزی پریود نداشته باشد، با آمنورۀ ثانویه مواجه است. این نوع آمنوره اتفاق شایع‌تری بوده و در دوران بارداری و شیردهی رخ می‌دهد.
آمنوره چه تفاوتی با پریود نامنظم و قطع و وصل قاعدگی دارد؟
عدم قاعدگی به وضعیتی اطلاق می‌شود که خانمی دیرتر از حد معمول خونریزی قاعدگی را برای اولین بار تجربه می‌کند یا به دلایل مختلف به مدت ۳ تا ۶ ماه پریود نمی‌شود. اما قاعدگی نامنظم هنگامی است که خانم‌ها برنامۀ قاعدگی منظمی ندارند. در این حین ممکن است خونریزی خفیف و لکه بینی را هم تجربه کنند. بنابراین آمنوره و قاعدگی نامنظم با همدیگر فرق دارند.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
دلایل آمنوره چیست؟
قطع شدن عادت ماهانه با توجه به اینکه از نوع اولیه است یا ثانویه، به دلایل مختلفی رخ می‌دهد.
دلایل آمنورۀ اولیه
آمنورۀ اولیه به دلایلی مانند سندرم ترنر، سندرم عدم حساسیت به آندروژن و نقص‌های مادرزادی رخ می‌دهد که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
سندرم ترنر (Turner syndrome)
سندرم ترنر شرایطی است که تنها در خانم‌ها اتفاق می‌افتد. این وضعیت هنگامی است که تمام یا بخشی از کروموزوم ایکس از بین رفته است. افراد مبتلا به این بیماری با مشکلاتی مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، اختلالات رشد، کوتاهی قد و نارسایی‌های تخمدان مواجه هستند. عملکرد غیر طبیعی تخمدان‌ها دلیل مهمی برای بروز آمنورۀ اولیه در تعداد انگشت شماری از دختران است.
سندروم عدم حساسیت به آندروژن (androgen insensitivity syndrome)
دختران مبتلا به سندرم عدم حساسیت به آندروژن مانند زنان عادی به نظر می‌رسند. آنها دوران بلوغ و رشد طبیعی پستان ها را پشت سر می‌گذارند، اما به دلیل اینکه بدن آنها نمی‌تواند از تستوسترون استفاده کند، موهای کم پشت یا موهای زائد کمی خواهند داشت. علاوه بر این، داخل بدن آنها، اندام‌های تناسلی داخلی به طور طبیعی شکل می‌گیرند.
نقص‌های مادرزادی
گاهی پیش می‌آید که دختران از همان آغاز تولد با مشکلات و اختلالاتی مواجه هستند که در دستگاه تناسلی آنها به وجود آمده است. برای مثال تکامل لولۀ فالوپ به درستی انجام نمی‌شود، گاهی نیز لولۀ فالوپ یا اندام واژن دارای انسداد است. آپلازی مولرین نیز هنگامی است که تمام واژن و بخش عمده‌ای از رحم تشکیل نشده‌اند. به این ترتیب، فرآیند خونریزی عادت ماهانه نیز از حالت طبیعی خود خارج می‌شود.
دلایل آمنورۀ ثانویه
عدم قاعدگی در حالت ثانویه نیز به دلایل گوناگونی رخ می‌دهد. این دلایل عبارتند از:
بیماری‌های زنان و زایمان
اختلالاتی که در دستگاه تناسلی زنان و پستان‌ها رخ می‌دهند، بیماری‌های زنان (gynecological disorder) هستند. هنگامی که خانمی به دلیل مشکلات رحمی جراحی و کورتاژ انجام می‌دهد، از روش‌های پیشگیری از بارداری هورمونی استفاده می‌کند و نارسایی اولیه تخمدان (POI) یا سندرم تخمدان پلی کیستیک دارد، احتمالاً عدم قاعدگی را نیز تجربه می‌کند.
بیماری‌های مزمن یا سخت
بیماری‌های مختلفی مانند برخی از سرطان‌ها، کم کاری یا پرکاری تیروئید، مشکلاتی در عملکرد هیپوفیز و اختلال در عملکرد هیپوتالاموس گاهی شرایطی برای خانم‌ها به وجود می‌آورند که اختلالات هورمونی را در پی دارند. همچنین شیمی درمانی و مصرف داروهایی که بیماری‌های صعب العلاج را درمان یا علائم آنها را کنترل می‌کنند، می‌توانند باعث قطع عادت ماهانه شوند.
علاوه بر این، نارسایی اولیۀ تخمدان و سندرم تخمدان پلی کیستیک بیماری‌هایی هستند که خانم‌ها طولانی مدت با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند. آمنوره می‌تواند یکی از علائم این مشکلات تخمدانی باشد.
افزایش یا کاهش وزن شدید
رژیم غذایی مورد استفادۀ خانم‌ها به تأمین یا کمبود عناصر مختلف در بدن آنها منجر خواهد شد و عدم تعادل هورمونی یکی از مهم‌ترین تأثیراتی است که چاق یا لاغر شدن زیاد به دنبال دارد. به واسطۀ خروج بعضی از عناصر مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی، چربی خون و قند از حد طبیعی و حتی بروز بیماری‌های مختلف، ممکن است که خانم‌ها آمنوره را تجربه کنند.
سبک زندگی
سبک زندگی هنگامی که خانم باردار بوده یا در شرایط شیردهی قرار داشته باشند، تغییر می‌کند. یکی از این تغییرات، قطع شدن عادت ماهانه به دلیل ترشح هورمون‌های بارداری یا شیری و تغییرات هورمونی هر کدام از این شرایط‌هاست. از طرفی، انجام ورزش‌های شدید و کارهای سنگین بر دستگاه تناسلی فشار وارد می‌کند و در طولانی مدت عملکرد این اندام‌ها تغییر می‌کنند. آمنوره می‌تواند یکی از عواقب انجام تمرینات شدید و فعالیت‌های سنگین باشد.
استرس و فشار عصبی از عوامل مؤثر بر تغییرات هورمونی و تغییر عملکرد دستگاه تناسلی است. به نحوی که گاهی خانم‌ها دچار لکه بینی، کاهش یا افزایش حجم و شدت خونریزی می‌شوند. علاوه بر این، ممکن است بی نظمی قاعدگی یا آمنوره را نیز به خاطر استرس و اضطراب زیاد تجربه کنند.
مصرف داروها
داروهای مختلفی وجود دارند که روی تعادل هورمون‌ها و صحت عملکرد اندام‌های مختلف اثر می‌گذارند. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای بیماری‌های تیروئید
- داروهای ضد روان پریشی
- داروهای فشار خون
- داروهای مرتبط با شیمی درمانی
چه کسانی در خطر ابتلا به آمنوره هستند؟
با توجه به علل قطع عادت ماهانه می‌توان گفت خانم‌هایی که یک یا چند مورد از شرایط زیر را دارند، بیشتر از سایر خانم‌ها در خطر ابتلا به آمنوره قرار می‌گیرند.
- سابقۀ خانوادگی ابتلا به «عدم قاعدگی» دارند.
- از مشکلات ژنتیکی یا اختلالات کروموزومی رنج می‌برند.
- مبتلا به بیماری چاقی و اضافه وزن بالا هستند.
- پرخور بوده و نمی‌توانند اشتهای خود را کنترل کنند.
- رژیم غذایی متعادلی را پیروی نمی‌کنند.
- تمرینات و فعالیت‌های سنگین انجام می‌دهند.
- استرس و اضطراب زیادی دارند.
- از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های تیروئید رنج می‌برند.
علائم آمنوره
خانم‌هایی که مشکل آمنوره دارند، با بعضی از علائم زیر مواجه هستند. به این ترتیب، با کمک این نشانه‌ها می‌توان تشخیص داد که عدم قاعدگی رخ داده است.
- ریزش مو
- رویش موهای زائد صورت
- آکنه
- سردرد
- خروج ترشحات شیری از نوک پستان
راههای تشخیص آمنوره
راههای تشخیص آمنوره با توجه به اینکه از نوع اولیه است یا ثانویه، فرق می‌کنند.
تشخیص آمنورۀ اولیه
در حالت معمول، دختر خانم‌ها در نزدیکی سن بلوغ با علائمی مانند رشد موهای زائد در ناحیۀ فرج، بزرگ شدن سینه‌ها، نوسانات خلقی زیاد و بزرگ شدن استخوان ران رو به رو می‌شوند. اما دخترانی که در سن ۱۶ سالگی قرار دارند، همچنان علائم ثانویۀ جنسی در آنها به چشم نمی‌خورند، احتمالاً با مشکل عدم قاعدگی مواجه هستند.
البته گاهی علائمی که به آنها اشاره کردیم، در دختر‌های نوجوان قابل مشاهده هستند، اما همچنان خبری از تجربۀ خونریزی قاعدگی در آنها نیست. در این حالت نیز می‌توان گفت که آمنورۀ اولیه رخ داده است.
روش تشخیص آمنورۀ ثانویه
خانم‌هایی که در فاصلۀ میان بلوغ جنسی و یائسگی قرار دارند، ممکن است گاهی ۳ تا ۶ ماه خونریزی قاعدگی نداشته باشند. برای اینکه بتوانند از ابتلای به آمنورۀ ثانویه مطلع شوند، می‌توانند از روش‌های زیر استفاده کنند:
- تست بارداری
- تست عملکرد تیروئید
- آزمایش عملکرد تخمدان
- آزمایش‌های هورمونی و آندروژن
- انجام ام آر آی، سی تی اسکن و سونوگرافی
- به کار بردن روش هیستروسکوپی
- توجه به شرایط سنی خانم و شرایط یائسگی
- توجه کردن به میزان روابط جنسی خانم با همسرش
- طول مدت هر دورۀ خونریزی پریود و نظم آن
راههای درمان و داروهای آمنوره کدامند؟
برای اینکه بتوان مشکل عدم قاعدگی را رفع کرد، باید به علت آن پی برد. رفع هر عاملی با راهکارهای مخصوص به خود رفع می‌شود. در ادامه به آنها می‌پردازیم.
اصلاح سبک زندگی
افرادی که با مشکل چاقی یا لاغری شدید مواجه هستند، باید رژیم غذایی خود را تغییر دهند. لازم است که بانوان مواد غذایی مفیدی را در برنامۀ رژیم خود داشته باشند. در حالی که میزان آن باید کافی باشد. نباید فراموش کنید که لازم است مصرف خوراکیهای چرب، شور، شیرین و پرکالری را کاهش دهید تا بتوانید با وزن مناسب به زندگی ادامه دهید.
بخش دیگری از سبک زندگی به مدیریت استرس و فشارهای عصبی بستگی دارد. شما می‌توانید از یوگا، جلسات مدیتیشن و منابع اطلاعاتی مختلف برای یادگیری این روش‌ها استفاده کنید. علاوه بر این، خود را از اخبار پراسترس و حوادث ناگوار دور نگه دارید.
موضوع دیگری که اهمیت دارد، انجام منظم ورزش برای تقویت عضلات، اسکلت و اندام‌های بدن، از جمله دستگاه تناسلی است. دوچرخه سواری، یوگا، شنا، ورزش‌های متنوع پیلاتس و ورزش‌های ایروبیک می‌توانند در حفظ سلامت خانم‌ها مؤثر باشند.
حفظ تعادل هورمونی
برای اینکه بتوان ترشح هورمون‌ها را تنظیم کرد، بهتر است سبک زندگی را اصلاح کنید. سپس با انجام آزمایش چکاپ کامل زنان، از عملکرد تیروئید، هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان‌ها در راستای تولید هورمون‌های مختلف مطمئن شوید. تعادل هورمون‌های تیروئید، هورمون محرک فولیکول (FSH)، هورمون لوتئینه کننده (LH)، استروژن و پروژسترون به درمان آمنوره کمک می‌کنند.
جراحی
هنگامی که خانمی از مشکلات رحمی رنج می‌برد با جراحی یا کورتاژ می‌تواند آنها را رفع کند. از طرفی دخترانی که نقص‌های مادرزادی دارند با کمک جراحی به مشکلات ساختاری دستگاه تناسلی خود پایان می‌دهند. به این ترتیب، بعد از جراحی آمنورۀ اولیه نیز درمان خواهد شد.
دارودرمانی
داروهایی نیز وجود دارند که برای رفع مشکل «عدم قاعدگی» تجویز می‌شوند. برای مثال بیماری‌های تیروئید و اختلالات روانی به ویژه افسردگی را می‌توان با داروهای مختلف درمان کرد. از طرفی، نارسایی تخمدان و سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز با هورمون درمانی قابل رفع هستند. در حالی که مصرف ویتامین دی و قرص کلسیم نیز تجویز می‌شود تا عوارض ناشی از آمنوره، کاهش یابند.
عوارض آمنوره و علائم خطرناک آن
خانم‌هایی که به دفعات مختلف مشکل قطع عادت ماهانه را تجربه می‌کنند، ممکن است با چند عارضۀ مهم مواجه شوند. مهم‌ترین عارضۀ ناشی از آمنوره، ناباروری است. در حالی که کاهش سطح استروژن در طولانی مدت، احتمال پوکی استخوان و میزان آن را افزایش می‌دهد. علاوه بر پوکی استخوان و ناباروری، بیماری‌های قلب و عروقی، در خانم‌های مبتلا به آمنوره زیاد دیده می‌شوند.
راهنمای مراجعه به پزشک
پزشکان توصیه می‌کنند که دختر خانم‌ها اگر به سن ۱۶ سالگی رسیدند و علائم ثانویه جنسی را مشاهده نکردند یا عادت ماهانۀ آنها شروع نشده بود، حتماً به پزشک مراجعه کنند. علاوه بر این، خانم‌ها در صورتی که حداقل ۳ ماه خونریزی قاعدگی را نداشتند، در حالی که در دورۀ بارداری یا شیردهی هم به سر نمی‌بردند، حتماً به متخصص زنان مراجعه کنند.
در این شرایط، آسان‌ترین روش مراجعه به پزشک زنان، متخصص تغذیه و متخصص داخلی برای درمان آمنوره، استفاده از ویژگی «کلینیک» در اپلیکیشن هرلایف است. شما با داشتن یک گوشی، تبلت یا لپ تاپ و اینترنت پرسرعت، می‌توانید از عضویت خود استفاده کرده و در هر مکان و زمانی از مشاورۀ متنی کلینیک آنلاین هرلایف بهره مند شوید.
نکات مهم آمنوره یا عدم قاعدگی
- آمنوره به معنای قطع شدن قاعدگی است. اگر دختر خانم‌ها در سن ۱۶ سالگی هنوز هم خونریزی عادت ماهانه را تجربه نکرده باشند، آمنورۀ اولیه را تجربه می‌کنند. آمنورۀ ثانویه نیز عدم قاعدگی به مدت حداقل ۳ ماه و حداکثر ۶ ماه است.
- نقص‌های مادرزادی اندام های تناسلی، سندرم ترنر، سندرم عدم حساسیت به آندروژن، بارداری، شیردهی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، نارسایی تخمدان، ابتلا به بیماری‌های مزمن یا صعب العلاج و سبک زندگی ناسالم از علل آمنوره به حساب می‌آیند.
- برای درمان قطع عادت ماهانه، دارو درمانی، پیروی از رژیم سالم، مدیریت استرس، انجام ورزش منظم و جراحی کاربرد دارند.
- شما برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از مشاورۀ متنی با پزشکان کلینیک هرلایف بهره مند شوید. در ضمن، می‌توانید مقالات علمی و مفید اپلیکیشن هرلایف را نیز مطالعه نمایید و سؤالات و نظرات خود را به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های پرتکرار
بارداری، شیردهی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، نارسایی تخمدان، ابتلا به بیماری‌های مزمن یا صعب العلاج و چاقی یا لاغری زیاد می‌توانند باعث قطع عادت ماهانه شوند.
با مصرف داروهایی برای درمان بیماری‌ها و هورمون درمانی، اصلاح سبک زندگی و جراحی، می‌توان آمنوره را درمان کرد.
پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی و عروقی و ناباروری از عوارض آمنوره به حساب می‌آیند.
منابع:
